Neem de tijd om jezelf te herpakken: studenten nemen de houding van een docent vaak over en kunnen zo ook op hun beurt pauze nemen en op adem komen.  Studenten kunnen zichzelf vaak beter uiten wanneer je als docent controle hebt over de situatie.

Herken wanneer emoties escaleren en overweldigend worden en pas indien nodig het tempo of de intensiteit van de activiteit aan. Pas bijvoorbeeld de “vijf-minuten-regel” toe, waarbij elke student hun mening op een respectvolle manier kan uiten, of bied een korte pauze voor studenten om gedachtes op te schrijven en na te denken over hun emoties, zodat ze hun gevoelens kunnen reguleren.

Zelfs wanneer een opmerking een persoonlijke aanval lijkt, is deze meestal niet gericht tegen jou als persoon maar eerder tegen jou als docent in een autoriteitsfunctie. Door het verschil tussen het persoonlijke en professionele in gedachten te houden, kun je ook de positie van een student beter begrijpen: studenten spreken vaak vanuit een specifieke sociaaleconomische positie. Vraag jezelf af: “wat is de sub-tekst van deze mening? Wat is de student echt aan het zeggen, waarom speelt dit überhaupt en waarom precies nu?”  

Maak vanaf het begin duidelijke afspraken met je studenten over het voeren van discussies. Moedig studenten aan om deel te nemen aan het maken van deze afspraken, om een gevoel van eigenaarschap en verantwoordelijkheid te bevorderen. Moedig studenten ook om verantwoordelijkheid te nemen voor hun eigen beslissingen over het delen van persoonlijke ervaringen en respecteer hun individuele niveau van comfort.

Sta in ieder geval geen persoonlijke aanvallen toe, en geef grenzen aan: verwijs desnoods naar de UvA gedragscode, en maak duidelijk dat er geen ruimte is voor racistische, seksistische of onderdrukkende mensbeelden van opzettelijke beledigingen; vermijd veralgemeningen. Stel afspraken vast die een open discussie faciliteren: sta open voor alle standpunten en vraag studenten hun punt duidelijk te beargumenteren.

Ga naar Gedragscode van de UvA

Het maken van duidelijke afspraken zorgt ook voor duidelijkheid rondom onderwerpen die niet bespreekbaar zijn: opmerkingen en gedragingen die volgens de gedragscode onacceptabel zijn, behoeven zeker geen uitgebreide discussie. Het benoemen van het probleem binnen de leeromgeving en een eventuele doorverwijzing (naar je eigen spreekuur/moment na de les, en/of indien nodig naar de sociale veiligheid adviseur) volstaat in dit geval.

Wanneer het onderwerp zich wél tot een vruchtbare discussie leent, kan je als docent er voor kiezen de discussie uit te stellen naar een later moment. Benadruk in dat geval dat het belang van het onderwerp en van een uitgebreidere bespreking ervan: op die manier hebben studenten het gevoel dat moeilijke onderwerpen bespreekbaar zijn, en dat bepaalde standpunten en gevoeligheden niet onopgemerkt blijven.  

Ken je eigen vooroordelen, je gevoeligheden en stokpaardjes. Door actieve zelfreflectie kom je als docent minder snel voor verassingen te staan: zelfkennis is een goede voorbereiding op het onverwachte, omdat je ook je eigen reacties en strategie hierop kunt afstemmen.

Geef het goede voorbeeld en belichaam het gedrag dat je van je studenten verwacht. Behandel alle studenten met respect, eerlijkheid en vriendelijkheid, en waardeer hun verschillende achtergronden, individuele sterke punten en bijdragen. Zorg voor de veiligheid en het welzijn van alle studenten door elke vorm van intimidatie of discriminatie direct en resoluut aan te pakken. Verwijs daarbij terug naar eerder gemaakte afspraken.

Vraag studenten te luisteren naar de standpunten, vragen te stellen, en dan het standpunt te herhalen en te onderbouwen. Ontmoedig onderbrekingen. Deze oefening kan van de moeilijkste momenten een belangrijk leermoment maken.

In plaats van een egalitaire safe space, zijn onderwijssituaties ook een weerspiegeling van maatschappelijke ongelijkheden (Harlap 2013). Het is echter de verantwoordelijkheid van de docent om een veilige leeromgeving te verzorgen waarin ruimte is voor afwijkende en tegengestelde standpunten, en waarin intellectueel ongemak juist wordt gezien als een waardevol leermoment. 

Als je denkt dat de emotionele intensiteit of het welzijn van de studenten je expertise te boven gaat, aarzel dan niet om advies te vragen aan een studieadviseur, een psycholoog of de juiste ondersteunende diensten van je instelling.

Zie hier informatie over studieadviseurs (via student.uva.nl)

Zie hier informatie over studentenpsychologen (via student.uva.nl)