Online education: Hybride onderwijs

Het vak Literatures of the Modern Middle East (FGw) werd hybride gegeven tijdens de Corona crisis. Studente Janneke Bosman gaf aan dat de activiteit en participatie door studenten bij dit vak groter was dan bij andere online vakken. Alhoewel zij nog nooit op locatie was geweest voor dit vak en de les online volgde, voelde zij zich volledig betrokken bij wat er op locatie gebeurde. Wat maakte de hybride aanpak van dit vak succesvol?

We geven het vak Literatures of the Modern Middle East met zijn tweeën. Yaniv Hagbi focust op de Hebreeuwse – en ik op de Arabische kant. Yaniv en ik zijn beiden mensen uit de praktijk. We hebben allebei veel gelezen. Ik heb ruim vijftig boeken vertaald en Yaniv is naast zijn fulltime baan als docent ook schrijver van Hebreeuwse literatuur. Wij willen dat studenten vooral veel lezen en plezier hebben in lezen. De focus van ons vak ligt dan ook op het lezen van literatuur, de theorie komt aan bod als dat nodig en relevant is. De literatuur staat op de eerste plaats en vanuit de literatuur genereren we meer context en kennis. Het vak bestaat uit interactieve hoorcolleges en studenten moeten in onze cursus hedendaagse romans, poëzie en korte verhalen lezen uit verschillende landen uit de regio. Ze discussiëren, geven presentaties, schrijven recensies en leveren een paper in. We behandelen elke week een thema, zoals “gender” en “liefde”, maar er komen ook abstractere onderwerpen aan bod, zoals “ruimte” en “tijd”. We krijgen altijd de feedback dat studenten het fijn vinden om meteen in de literatuur te kunnen duiken in plaats van eerst in de theorie.

We gaven dit vak al pre corona. Toen waren we ook al gericht op zoveel mogelijk interactie met de student en dat wilden we online graag behouden. Betogen houden werkt niet, mijns inziens moet je contact leggen met de studenten. Dat doe je door mensen aan te kijken, door vragen te stellen, door groepsopdrachten met kleine groepjes en dan later weer klassikaal bij elkaar komen, door te discussiëren en door studenten voorbereidende opdrachten te geven. Hybride lesgeven bleek goed te werken vanwege die interactie, die dus al in onze college-opzet zat. Bij de discussies maakten we geen onderscheid tussen de studenten die in het lokaal aanwezig waren of online. Online studenten konden ook op studenten in de klas reageren en vice versa. Dat probeer je als docent ook te faciliteren. Om te zorgen dat studenten zich voorbereidden, gaven we ze voorafgaand aan de les opdrachten. Ze moesten bijvoorbeeld vragen over de teksten formuleren die ze van tevoren aan ons moesten mailen, zodat we die mee konden nemen in de les. Of we vroegen ze online iets op te zoeken wat gerelateerd was aan ons onderwerp om er in de les verder over te discussiëren. Dat is leuk voor ons als docenten, omdat je ook niet de wijsheid in pacht hebt en verrast wordt door interessante visies van studenten, die je weer meeneemt in je lessen. Wat ook weer leuk is voor de studenten, want die hebben zo invloed op de les.

Eerst was het de bedoeling om het vak helemaal online te doen, maar toen kwam Yaniv met het idee het vak hybride te gaan geven, omdat hij het toch prettiger vond om studenten in levenden lijve voor zich te hebben. Ik was aanvankelijk niet heel enthousiast en terughoudend. Ik ben al wat ouder – ik ga binnenkort met pensioen – en ben, vrees ik, niet zo handig met die technische dingen. Ik dacht ‘ojee, ik moet al vijf vakken omzetten naar online lessen en dan nu ook nog een hybride vak erbij’.  Maar Yaniv is een stuk jonger, hij was heel enthousiast en dat nam me mee. Gelukkig hadden we een student-assistent die de camera voor me neerzette en instelde. Er is altijd weinig tijd om zoiets te doen, omdat je ook veel andere dingen klaar moet zetten vlak voor de les. Het is dan zo fijn als iemand dat voor je doet, dat scheelt stress en heeft mijn terughoudendheid weggenomen.

Ik vind het echt een aanrader om een student-assistent in te schakelen.  Onze student-assistenten – we hadden er beiden één – bleven het hele college aanwezig. Zij zetten niet alleen de camera klaar, maar hielpen ook bij technische zaken zoals het verdelen van de groepen in breakout rooms en ze hielpen bij de verschillende groepjes. Omdat presentie onderdeel was van het cijfer, lieten wij de student-assistenten ook de presentielijst bijhouden. Ze deden dat twee keer per les op onverwachte momenten, om te garanderen dat mensen gedurende het hele college aanwezig zijn en niet alleen hun camera aanzetten. Zij waren het ook die regelden wie er online en in het lokaal aanwezig waren. Studenten gaven zich bij de student-assistenten op om aanwezig te kunnen zijn in het lokaal. Ze hielpen zelfs met het nakijken van de papers, wel altijd in samenwerking met ons.  Ik had het niet zonder de student-assistenten gekund.

Ik ben een ouderwetse docent die houdt van lesgeven in een lokaal met studenten voor zich. Ik had lesgeven op locatie met de volledige groep daarom wel leuker gevonden dan hybride, want studenten online in beeld is toch wat abstracter en statischer. Toch heb ik wel gemerkt dat hybride onderwijs voordelen heeft ten opzichte van online onderwijs. Hybride onderwijs komt meer in de buurt van de on campus ervaring dan online lesgeven. Hybride lesgeven vind ik ook leuker dan online lesgeven, omdat er meer interactie mogelijk is. Het is best spannend, omdat er op meerdere plekken verschillende impulsen zijn waar je op moet letten. In het lokaal mochten 15 studenten aanwezig zijn en de rest, een stuk of 45 studenten, moest het online volgen. Ik was er heel intensief mee bezig om op die verschillende plekken te kijken, terwijl je ook je best doet om je lesprogramma goed af te werken. Alles wat nieuw is kost inspanning en ik vond het in het begin best lastig. Ik kwam ‘s avonds helemaal kapot thuis na het lesgeven. Het is misschien nog intensiever dan ‘gewoon voor de klas’ staan, maar gelukkig wen je er aan en is het na een tijdje weer wat gewoner. Het is ook heel fijn om te merken dat wat je doet goed overkomt op studenten en dat ze het leuk vinden. Toch zijn ook wel wat mensen afgehaakt hoor, maar dat kan misschien ook met andere redenen te maken hebben.

Wij zijn best beweeglijke docenten en dat was bij hybride lesgeven mogelijk, terwijl dat bij volledig online lesgeven lastiger was. Het is bij hybride lesgeven fijn dat je daarin meer jezelf kunt zijn. In het lokaal werd de online groep achter mij op het whiteboard geprojecteerd, dus ik zag hen niet als ik naar de studenten in het lokaal keek. Ik maakte dan wel eens de fout om me om te draaien als ik een online student wilde aankijken, maar dan zagen zij juist weer mijn achterhoofd. Heel lastig was dat, maar het is heel lief hoe studenten je dan helpen herinneren. Iedereen deed zijn best om de les goed te laten verlopen, iedereen is behulpzaam en solidair om er met zijn allen het beste van te maken.

“Bij online lesgeven sluipt er al snel in dat een les formeel wordt, terwijl het juist informeel moet worden. Dan komen studenten en docenten namelijk los. Zorg er dus voor dat je les interactief is. Wees creatief en bedenk leuke opdrachten. De gouden greep is als studenten iets kunnen bijdragen aan de les, een college waarin iedereen iets te zeggen heeft. Als docent heb je daar ook veel aan. Verder is een goede samenwerking tussen docenten essentieel. Dat is bij Yaniv en mij zeker het geval.“

Ik had de Minor Midden-Oostenstudies gekozen, omdat ik het belangrijk vind dat ik ook leer over culturen die invloed hebben op onze maatschappij en de wereld, als ik de Nederlandse taal en cultuur bestudeer. Ik ging er met nul kennis in en heb enorm veel geleerd van het vak en mijn medestudenten. Het was fijn om zoveel literatuur te mogen lezen in plaats van eerst veel theorie en dan pas wat literatuur. De literatuur uit de Midden-Oosten regio is heel anders dan de Nederlandse literatuur, dus dat maakte het extra interessant. Ik was nieuwsgierig en wilde graag alles lezen om er meer over te weten te komen. Het was heel fijn dat de docenten open stonden voor wat de studenten over de gelezen teksten te zeggen hadden. Ze benadrukten dat er geen goed of fout is en ze wilden graag horen wat wij er van vonden, waardoor het meer een gesprek werd en de drempel om te participeren laag was. Op zich heeft dat niet per se te maken met online onderwijs, maar een open sfeer zorgt wel voor meer participatie, ook van studenten die online mee doen.

Na 1,5 jaar online en hybride onderwijs was dit het eerste vak waarvan ik dacht ‘deze manier van hybride onderwijs werkt goed’. Ik ben nooit op locatie geweest tijdens dit vak en heb nooit een medestudent ontmoet, maar ondanks de afstand vanachter mijn scherm voelde ik me volledig betrokken bij het vak, de docenten en mijn medestudenten. Bij andere online of hybride vakken had ik dat gevoel niet of veel minder. Omdat de docenten ook voor echt publiek stonden leek het dat ze meer betrokken en bevlogen konden lesgeven. De docenten vertelden heel levendig en enthousiast. Ik zag aan hun houding en mimiek dat ze er helemaal in zaten en dan is er meteen een soort vonk die overslaat. Het lijkt me ook veel fijner om voor echte mensen te staan in plaats van achter je scherm voor een camera je verhaal af te moeten draaien tegen een groep tegeltjes.

Online onderwijs werkt denk ik alleen als studenten kunnen participeren. Een college waar de docent maar praat en praat, en waar je als student alleen moet luisteren en af en toe een vraag mag stellen, werkt niet online. Het is al pittig om uren naar een monoloog te luisteren in de collegezaal, maar helemaal vanachter een scherm; na een half uur haak je dan wel af. Dit vak was heel afwisselend qua werkvormen. Er werd voorgelezen, er waren kleine groepsopdrachten en klassikale discussies. Daardoor was er in dit vak met ongeveer zestig studenten meer betrokkenheid dan bij vakken met twintig medestudenten die ik volledig online heb gevolgd.

Wat deze docenten ook goed deden was dat zij vragen stelden aan zowel studenten die op locatie aanwezig waren als aan studenten die online aanwezig waren. Een discussie werd daardoor niet alleen in het klaslokaal gevoerd, maar met de hele groep. De docenten deden echt hun best om iedereen te betrekken, waardoor iedereen heel actief bezig was met de lesstof. Op die manier voel je je als online student ook volledig betrokken bij wat er in het leslokaal gebeurt en voel je je onderdeel van de groep. Ik voelde me ook vrij om vragen te stellen tussendoor. Het lijkt me trouwens best intensief voor de docent om op 2 locaties tegelijk te moeten letten, maar het heeft echt meerwaarde als de docent dat doet en actief beide groepen bij de les betrekt. Studenten voelen zich dan meer gezien.

Bij dit vak werden regelmatig korte opdrachten gegeven die zowel in de zaal als online in kleine groepjes besproken werden. Je werkte dan even in groepen en na een tijdje werd de opdracht weer klassikaal besproken. Omdat je de opdracht net in een klein groepje hebt besproken, ben je meteen betrokken bij wat er klassikaal gebeurt. Ik heb vaak genoeg meegemaakt dat studenten vanachter hun schermpjes niet durfden mee te praten, maar door de informele voorbereidende discussies in kleinere groepjes was het ijs bij dit college snel gebroken. Je hebt het eerst casual geoefend en je weet dat jouw groepje jou bij kan vallen als je klassikaal iets zegt. Dan doe je je best voor elkaar. De discussies kwamen hierdoor echt goed op gang. Die interactie maakt dat je als student wilt opletten en je best wil doen voor het vak. Omdat de camera bovendien draaide naar degene die sprak, kon je zien wie er aan het woord was. Ik kon me daardoor goed focussen en leerde de studenten die op locatie waren ook kennen. Ik heb geen moment gebaald dat ik thuis achter mijn pc zat. Juist door de mensen in de zaal had ik het gevoel dat ik ook in die zaal zat.

“Iedereen zit het liefst in een collegezaal, maar als dat niet mogelijk is dan is hybride college een goede optie. Van hybride college wordt iedereen enthousiaster dan van online college, dus als het mogelijk is, is dat de beste keuze. Interactie maakt het hybride college. Als student ben je dan meer betrokken en doe je meer je best. Ik zou docenten ook aanraden om een pauze in te lassen. Ik heb bij andere colleges gemerkt dat docenten vaak vergaten om pauzes in te lassen wanneer ze online les gaven. Terwijl je die online misschien nog harder nodig hebt, omdat het volgen van lessen van achter een scherm intensiever aanvoelt. Bij deze les hielden we de gebruikelijke structuur aan: driekwartier college, kwartier pauze (soms tien minuten) en dan weer driekwartier college. Tijdens die pauze bleven de docenten online voor enkele vragen en ook voor het college kon je een kwartier eerder inloggen om vragen te stellen. Verder raad ik docenten aan om actief te laten weten hoe en wanneer de docent bereikbaar is voor vragen. Is dat per email, of kun je na het college even blijven hangen? Bij online of hybride lessen leek dat vaak weg te vallen. Het is ook fijn als de docent aan het begin van de collegereeks vertelt hoe om wordt gegaan met vragen stellen tijdens de les en hoe een online student zijn of haar vraag tijdens de les kenbaar kan maken. Bij dit vak was al snel duidelijk dat je op ieder moment vragen kon mailen. De reactie erop volgde altijd heel snel – wat super fijn was. Daarnaast was er dus ook tijdens de lessen genoeg ruimte om vragen te stellen. Tijdens het laatste college was er na afloop nog ruim een uur voor vragen over het essay.“

Reactie Djûke

“Ik ben het met Janneke eens dat van de online opties, hybride de beste is. Dat van die pauzes vergeten hoor ik inderdaad vaker, maar pauzes zijn essentieel. Ik kan me voorstellen dat het belangrijk is voor studenten te weten hoe en wanneer ze de docenten kunnen benaderen met vragen. Wij hebben heel lang ingesteld dat we nog een half uur na college beschikbaar waren voor vragen in het lokaal en voor de studenten online. Dat deed ik ook met al mijn online vakken, ik was er óf eerder óf bleef nog langer in Zoom, ook al werd daar niet eens zoveel gebruik van gemaakt.“

Dit verhaal is onderdeel van een reeks inspirerende praktijkvoorbeelden van online onderwijs tijdens de COVID-19 pandemie, die naar voren zijn gekomen tijdens focusgroep gesprekken binnen het onderzoeksproject ‘Online en blended onderwijs aan de UvA’. Dit onderzoeksproject biedt inzicht in de ervaringen van docenten en studenten met online (aspecten van) onderwijs en de strategieën die docenten hebben ingezet om (online) leren te stimuleren. De verhalen en rapporten uit dit project zijn terug te vinden op de projectpagina: https://tlc.uva.nl/article-category/onderzoek-en-kennisdeling/?faculty=26

Literatuur

Butz, N. T., Stupnisky, R. H., Pekrun, R., Jensen, J. L., & Harsell, D. M. (2016). The Impact of emotions on student achievement in synchronous hybrid business and public administration programs: A longitudinal test of control-value theory. Decision Sciences Journal of Innovative Education, 14(4), 441–474.

Hastie, M., Hung, I. C., Chen, N. S., & Kinshuk, (2010). A blended synchronous learning model for educational international collaboration. Innovations in Education and Teaching International, 47(1), 9–24

Raes, A., Detienne, L., Windey, I., & Depaepe, F. (2020). A systematic literature review on synchronous hybrid learning: Gaps identified. Learning Environments Research, 23(3), 269-290.

Terug naar online education tijdens COVID

Terug naar Teacher Stories overzicht