Content Notes

Een content note is een notitie die erkent en aankondigt dat bepaald lesmateriaal gevoelig kan liggen of een heftige emotionele reactie kan veroorzaken zodat studenten zich hierop kunnen voorbereiden. Een content note kan bovendien nodige context bieden, bijvoorbeeld om bepaald taalgebruik (of een bepaalde beeldvorming, stereotypering, etc.) van verdere historische of politieke omkadering te voorzien.

Het plaatsen van een content note biedt studenten de gelegenheid om zich mentaal en emotioneel voor te bereiden op verdere interactie met bepaald materiaal. Het heeft als doel om de mogelijke betrokkenheid bij gevoelig materiaal juist te faciliteren, in plaats van deze uit te sluiten.

Een content note is niet hetzelfde als een trigger warning. Bij het idee van een trigger warning wordt verondersteld dat bepaald materiaal een onderliggend trauma van een student met PTSD/PTSS kan ‘triggeren’. Uit verschillende onderzoeken is gebleken dat trigger warnings geen herbelevingen voor mensen met PTSS kunnen voorkomen en dat het bovendien niet goed te voorspellen is wat wel of niet ‘triggert’. Daarnaast stellen onderzoekers dat personen met onderliggend trauma wellicht baat hebben aan interactie met bepaalde materie. Om deze redenen kiest de FGw ervoor om de term ‘trigger warning’ niet te hanteren, en in plaats daarvan content notes in te zetten.

Het doel van een content note is anders dan die van een trigger warning: een content note faciliteert uiteindelijk betrokkenheid bij bepaald materiaal middels een aankondiging of een bepaalde omkadering – een content note fungeert niet als alarm, maar eerder als toegangspoort.

Het beleid vanuit de FGw is dat docenten niet verplicht zijn content notes aan hun materiaal toe te voegen, en dit om verschillende redenen. Ten eerste is het menselijk om het plaatsen van content notes als docent te vergeten of niet goed te overzien. Ten tweede kan het een weloverwogen keuze zijn om bepaald materiaal juist zonder content note te presenteren, bijvoorbeeld wanneer de specifieke ervaring of gevoelsbeleving van het materiaal centraal staat, of als een verrassingseffect juist nodig is om een bepaald leerdoel te bereiken. Kortom, een docent mag uiteindelijk zelf bepalen wat ze met hun materiaal binnen een vak willen bereiken. Ten derde kan en mag van een docent niet verwacht worden dat ze op de hoogte zijn van de specifieke gevoeligheden van individuele studenten. Zo kan het gebeuren dat in sommige gevallen bepaald materiaal dus onverwachts wél als schokkend wordt ervaren, zonder dat daarvoor een content note is toegevoegd.

De FGw geeft wel als advies dat docenten reflecteren op het materiaal dat wordt ingezet tijdens het onderwijs; wat heb je wanneer echt nodig? Met welk doel? Kan een alternatief voorbeeld hetzelfde bereiken, zonder een emotionele lading? Kan een beknopte contextualisering de discussie verdiepen?

Een content note kan twee verschillende doelen hebben: 1) het kan gevoelig lesmateriaal aankondigen zodat studenten zich hierop kunnen voorbereiden, óf 2) het kan studenten een specifieke historische of politieke omkadering aanreiken, hen wijzen op een bestaande controverse of discussie rondom het materiaal etc., om studenten zo beter in staat te stellen het materiaal tot zich te nemen.

Een content note wordt geplaatst bij lesmateriaal dat een heftige emotionele reactie bij de student kan veroorzaken. Hier volgt een korte (onvolledige) lijst met onderwerpen en thema’s die wellicht van een content note dienen te worden voorzien:

1. Verkrachting, seksuele aanranding
2. Expliciete seksuele/ pornografische inhoud
3. Fysiek geweld, mishandeling, marteling, agressief en/of gewelddadig gedrag
4. Oorlogsgeweld, oorlogsmisdaden, oorlogstrauma
5. Emotioneel geweld, waaronder gaslighting, dwang
6. Kindermishandeling, pedofilie
7. Dierenmishandeling, wreedheid tegen dieren
8. Ernstige ziekten: terminale ziekten, ongelukken, operaties (bloed, lichaamshorror)
9. Psychische problemen: zelfmoord, automutilatie, mentale stoornissen, eetstoornissen, alcohol- en drugsgebruik en/of -verslaving
10. Abortus, miskraam
11. Discriminatie/onverdraagzaamheid van welke aard dan ook: racisme, vrouwenhaat, homofobie, transfobie, discriminatie tegen mindervaliden, ouderen, of immigranten, antisemitisme, islamofobie, etc. Denk hierbij zowel aan taalgebruik (‘racial slurs’, smaad/belastering/ontering, etc.) als aan illustraties en beeldvorming binnen audiovisueel materiaal.

Een content note kan in eerste instantie gezien worden als een aankondiging van gevoelig materiaal en in tweede instantie als contextualiserende toelichting. In beide gevallen dient een content note dus voorafgaand aan een eventuele interactie met het materiaal te worden ingezet.

Docenten mogen er echter wel van uitgaan dat studenten tijdens de vakaanmelding beseffen dat bij bepaalde onderwerpen en vakken schokkend materiaal behandeld zal worden; denk bijvoorbeeld aan vak over pornografie of horror, of een vak over oorlogsmisdaden, etc. In zulke gevallen kan de docent een algemene content note toevoegen aan de vakomschrijving in de studiegids en is het aan te raden de meer extreme voorbeelden binnen het vak van een specifieke content note te voorzien.

Verder kun je voor het plaatsen van een content note denken aan de volgende situaties:

In de studiegids en op Canvas:

Ook dit hangt af van de inhoud van het vak en de gangbaarheid van gevoelig materiaal in de syllabus. Bij sommige vakken is het nodig een korte notitie te plaatsen bij de vakbeschrijving in de studiegids, in een welkomstwoord op Canvas of bovenaan de vakbeschrijving in de syllabus. In de meeste gevallen worden content notes direct boven specifieke teksten of objecten op Canvas geplaatst. (Zie ook: ‘hoe formuleer ik een content note’).

In hoorcolleges en werkgroepen:

In de meeste gevallen kan het materiaal dat in de hoorcolleges of werkgroepen wordt behandeld van tevoren van een content note worden voorzien via Canvas. Als er nog niet eerder geïntroduceerde teksten of objecten worden behandeld in een werkgroep of een hoorcollege, kan er bij aanvang van het hoorcollege of de werkgroep een korte content note worden geplaatst op de slides (of mondeling worden aangereikt door de docent).

Een docent kan er ook voor kiezen om tijdens een college direct voor het bespreken van bijv. een bepaalde foto, een video-fragment of een quote, deze kort van een content note voorzien en/of studenten de gelegenheid bieden om even naar buiten te lopen. Bij deze laatste optie geldt het naar buiten lopen niet als censuur of uitsluiting: het is niet de bedoeling dat studenten het materiaal hiermee omzeilen maar als een gelegenheid tot voorbereiding: studenten zullen het materiaal dan op een later moment (middels een opname, via de slides, of via Canvas) binnen hun eigen omgeving alsnog bekijken. Indien onderliggend trauma het een student onmogelijk maakt bepaald materiaal tot zich te nemen, kan de student in kwestie contact opnemen met de studieadviseur van hun opleiding.

Binnen toetsen en tentamens:

Voor toetsen en tentamens geldt: indien het studiemateriaal op voorhand al van een content note was voorzien, hoeft er geen nieuwe content note te worden geplaatst. Studenten zijn immers bekend met het tentamenmateriaal en zijn tijdens de colleges of werkgroepen gewezen op de gevoeligheid van de leerstof.

Bij nog niet eerder geïntroduceerd materiaal kan een content note bovenaan de toets of het tentamen worden geplaatst (bijvoorbeeld onder de algemene instructies) of binnen een specifieke tentamenvraag direct boven het materiaal. De leidraad hierbij is vooral dat studenten de content note moeten kunnen zien voor ze met het materiaal aan de slag gaan.

Het advies vanuit de FGw is om bij toetsen en tentamens extra zorgvuldig om te gaan met materiaal dat een heftige reactie kan veroorzaken of verdere context nodig heeft. Studenten zijn tijdens tentamens doorgaans meer gespannen dan anders en schokkende inhoud kan daardoor nog gevoeliger vallen. Voor een docent is het daarom aan te raden na te denken of een minder confronterend alternatief dezelfde kennis en/of vaardigheid kan toetsen.

Een content note wordt meestal zo beknopt mogelijk geformuleerd en vaak enkel als ‘aankondiging’ van bepaalde content. Je hoeft in een content note bijvoorbeeld geen mogelijke reacties van studenten in te vullen of op te vangen of je ergens voor te verontschuldigen. Eventueel kan je een content note gebruiken om een korte kanttekening bij bepaald materiaal plaatsen om een specifieke culturele, historische of politieke toelichting te bieden.

Hier volgen een aantal specifieke voorbeelden van korte ‘content notes’:

• “Content note: in deze tekst staan racistische en oriëntalistische belasteringen.”
• “Content note: deze tekst stamt uit een tijd voor het huidige taalgebruik omtrent trans-identiteiten werd vastgesteld; de tekst gebruikt ‘inconsistent pronouns’ en ‘dead names’ in diens bespreking van de transitie van een transgender persoon.”
• “Content note: in deze film zitten grafische weergaves van oorlogsgeweld, marteling, seksuele aanranding en verkrachting.”
• “Content note: dit artikel bevat beschrijvingen van drugsverslaving, depressie en zelfmoord (pagina 46).”
• “Content note: deze titel (of: dit boek, deze tekst) bevat vrouwonvriendelijke attitudes en huiselijk geweld.”
• “Content note: er bestaat veel controverse over de religieuze cartoons die in dit artikel worden besproken. Noteer je ervaringen en ga er vooral meer over lezen; we zullen de verschillende opinies binnen deze discussie meenemen in de bespreking tijdens de les.”

Het gebruik van content notes is nooit waterdicht, ondanks zorgvuldige voorbereiding kan het voorkomen dat studenten aanstoot nemen aan gebruikt lesmateriaal. Docenten kunnen in ieder geval bij hun lesvoorbereidingen persoonlijke ondersteuning aanvragen bij het Teaching and Learning Centre en zich bij een conflict omtrent een onveilige situatie wenden tot de Sociale Veiligheid Wegwijzer voor medewerkers of hun leidinggevende.  

Studenten kunnen zich in geval van conflict wenden tot de social safety adviseur voor studenten of indien wenselijk een klacht indienen via de klachtencommissie. In het geval van onderliggend trauma dat hun studieprestaties beïnvloedt kunnen studenten zich wenden tot de studieadviseur van hun opleiding.  

Voorkomen is echter beter dan genezen! Aangezien content notes een inclusieve leeromgeving kunnen bevorderen is het noodzakelijk om ook tijdens de hoorcolleges of werkgroepen voldoende ruimte te creëren om juist de discussie aan te gaan wanneer studenten opmerkingen hebben over bepaald lesmateriaal. Zorg in dat geval voor een respectvolle omgang met elkaar en stel je als docent open en professioneel op. (Zie ook: ‘Tips voor het bespreken van gevoelig lesmateriaal en/of content notes’).   

Bereid jezelf voor
Met een zorgvuldige voorbereiding kunnen controversiële onderwerpen een grote toegevoegde waarde leveren in discussies. Probeer de gevoeligheden van je studenten in te schatten, maar erken jezelf en je eigen emotionele triggers ook. Presenteer als docent persoonlijke opvattingen niet als ‘objectieve waarheid’ of leerstof.    

Bereid je studenten voor
Zorg voor duidelijke omgangsafspraken, wees duidelijk over de leeropbrengsten van discussies en kader deze steeds binnen de leerdoelen van het vak. Geef je studenten ook voldoende achtergrondinformatie en context om een debat geïnformeerd aan te kunnen gaan. Wees duidelijk over de basisregels tijdens debatten. Denk hierbij aan: 

• Luister naar elkaar; 
• Onderbreek een ander niet; 
• Respecteer de standpunten van een ander; 
• Bekritiseer ideeën, geen (groep) mensen; 
• Vermijd opruiend taalgebruik.  

Creëer waardering voor diversiteit onder je studenten
Ook de verscheidenheid aan persoonlijke, culturele en intellectuele perspectieven kan de leeropbrengst vergroten wanneer hier structureel ruimte voor wordt gemaakt tijdens de les. Sta open voor de persoonlijke inbreng van je studenten en vraag aan je studenten hun meningen op een verantwoorde manier te uiten.  

Stimuleer debat
Maak structureel ruimte voor reflectie en dialoog om studenten op die manier de waarde van de diversiteit in de groep te doen inzien. Geef bijvoorbeeld een schrijfopdracht waarbij studenten een tegengesteld standpunt moeten verdedigen. Of zorg voor een moment van individuele reflectie na een debatmoment tijdens de les: vraag studenten bijvoorbeeld schriftelijk hun mening te evalueren en kort stil te staan bij hun eigen gevoeligheden tijdens het debat. Studenten kunnen zich bijvoorbeeld buigen over:  

• Welke nieuwe ideeën heb je gekregen? 
• Op welke manier is je bewustwording over dit onderwerp vergroot? 
• Reflecteer op standpunten die voorbij zijn komen waarmee je het niet eens bent.  

Sta altijd kort stil bij pijnlijke en kwetsende opmerkingen
Uiteraard kunnen ook studenten (ongewild) kwetsend uit de hoek komen. Probeer in dat geval het moment even te erkennen maar daarna het persoonlijke te overstijgen en de discussie naar een reflecterend niveau te tillen zodat de betreffende student zo min mogelijk wordt uitgepikt. Het negeren van respectloos gedrag onder studenten faciliteert het en kan ertoe leiden dat andere studenten zich in de groep onbeschermd en onveilig gaan voelen. Als het op dat moment niet mogelijk is om een constructief gesprek te voeren, benoem dit dan in ieder geval en kom er later op terug.  

Zorg voor een professionele houding en respectvolle onderlinge omgang
Maak bij aanvang van je collegereeks duidelijk wat je van de studenten verwacht en wat zij van jou kunnen verwachten. Hoe gaan wij met elkaar om tijdens deze les? Hoe creëren we een omgeving van goed vertrouwen? Wijs je studenten desnoods op de ‘code of conduct’ van de UvA maar in ieder geval op jouw verantwoordelijkheden als docent en die van hen als student.  

Ken je rechten en plichten als docent
Als docent ben je verantwoordelijk voor de sociale veiligheid tijdens je werkgroepen en hoorcolleges. Maar studenten zijn medeverantwoordelijk voor de onderlinge sfeer en respectvolle omgang. Als een van je studenten een heftige emotionele reactie heeft op gebruikt lesmateriaal, bied deze dan de mogelijkheid het lokaal te verlaten en even op adem te komen. Geef ze de kans het later nog met je te bespreken en/of verwijs eventueel door naar de studieadviseur of (indien nodig) naar de social safety adviseur.