TLC-Centraal
ACTAAcademisch Centrum Tandheelkunde Amsterdam
EBEconomie & Bedrijfskunde
FdGFaculteit der Geneeskunde
FdRFaculteit der Rechtsgeleerdheid
FGwFaculteit der Geesteswetenschappen
FMGFaculteit der Maatschapij- en Gedragswetenschappen
FNWIFaculteit der Natuurwetenschappen, Wiskunde en Informatica
Het kunnen verantwoorden van je werk is een belangrijke academische vaardigheid. Wie voortbouwt op het werk van andere onderzoekers, moet immers door middel van verwijzingen aangeven op welke bronnen het onderzoek en de uitspraken zijn gebaseerd. Het is belangrijk dat binnen elke opleiding al in een vroeg stadium expliciet aandacht wordt besteed aan het belang van correcte bronvermelding. Leer studenten hun werk te verantwoorden door de bibliografische conventies uit te leggen en te bespreken wat onder plagiaat wordt verstaan. Leg uit hoe je correct citeert en parafraseert, oefen met de conventies die binnen je opleiding gangbaar zijn en wijs ze op de consequenties. Je vindt hier uitleg, discussiepunten en quizvragen die je op weg kunnen helpen.
Er zijn verschillende redenen om te verwijzen naar literatuur, maar de belangrijkste is de controleerbaarheid. Dankzij de verwijzingen kan de lezer nagaan of de informatie deugdelijk is weergegeven. Als schrijver laat je op deze manier zien dat de informatie niet is verzonnen, maar overgenomen is uit betrouwbare bronnen. Bovendien geef je andere onderzoekers de eer die ze verdienen en wijs je de lezer op andere, interessante publicaties.
Er bestaan verschillende systemen voor het presenteren van bronvermeldingen. De bekendste zijn APA, MLA en Chicago. Oefen met studenten het systeem dat gangbaar is binnen jouw vakgebied en leer ze consequent te zijn. Een goede bronvermelding moet de lezer antwoord geven op de volgende vragen:
Wanneer de bronvermelding ontbreekt, is er sprake van plagiaat. Dat is ook het geval wanneer de bronvermelding onvolledig of niet correct is. Het is dus belangrijk dat studenten heel precies leren annoteren én dat ze weten wanneer er sprake is van plagiaat.
Onder plagiaat wordt in ieder geval verstaan:
Ook als de bronvermelding niet volledig of correct is, of (bijna) letterlijke citaten niet duidelijk aangegeven zijn, of het hergebruik van eerder ingediende teksten zonder correcte bronvermelding is, wordt als plagiaat gezien
Besef dat ook aan samenwerkingen risico’s kleven. Studenten mogen niet zonder toestemming samenwerken en als samenwerken wel is toegestaan, zijn beide auteurs verantwoordelijk indien er door een van de auteurs plagiaat wordt gepleegd en de ander dat had kunnen of moeten weten.
Plagiaat kent dus verschillende gedaantes, waaronder:
Bij al die vormen maakt het feitelijk niet uit of plagiaat bewust of onbewust tot stand is gekomen. Studenten moeten zich dus goed bewust zijn van de risico’s. Wijs studenten erop dat ze een citaat niet uit de context mogen halen en altijd voor duiding moeten zorgen. Het is belangrijk dat ze de functie van het citaat toelichten.
Een citaat bestaat dus altijd uit de volgende elementen:
Stephen C. Pepper noemt dit fenomeen “cumulative collaboration of evidence”. (Pepper, 1961, p. 49). Dit betekent … etc.
Het is belangrijk dat studenten de bestudeerde literatuur zoveel mogelijk in eigen woorden weergeven en dus alleen letterlijk citeren als dat zinvol is. Dat is het geval als de oorspronkelijke formulering bestudeerd gaat worden, als het citaat onvervangbaar is (doordat het zo treffend/bijzonder is geformuleerd) of als het citaat zo onwaarschijnlijk is dat de schrijver zich ervan wil distantiëren. In alle andere gevallen moeten studenten hun eigen woorden kiezen. Ook dat parafraseren moet je leren: je moet andermans tekst goed kunnen interpreteren en over een rijk vocabulaire beschikken. Zorg dus dat studenten oefenen, bijvoorbeeld door ze op basis van verschillende bronnen een vergelijkend literatuurverslag te laten schrijven. Of door studenten in de les een kort fragment te laten parafraseren.
Het is raadzaam om in de les ook stil te staan bij de vraag wanneer, binnen je vakgebied, informatie als algemene kennis gezien mag worden en dus niet van een bron voorzien hoeft te worden. Is er een bron nodig bij zinnen als:
Het schrijfproces |
Taal en Stijl |
Genres |
Plagiaat, Citeren, Parafraseren |
Het geven en ontvangen van feedback |
Schrijfopdrachten en AI |