Terugkijken: ‘Hot moments’-kennisdelingsessie

In tijden van conflicten over de hele wereld en een toenemende mate van polarisatie in de samenleving, krijgen UvA-docenten vaker te maken met ‘Hot moments’ in het klaslokaal. Dit zijn ongemakkelijke, dan wel onveilige situaties waarbij de opvatting van de ene botst met de integriteit van een ander. Dit kan voorkomen tijdens discussies over gevoelige onderwerpen, maar ook als gevolg van de klasdynamiek. Hot moments hebben de potentie om een les te ontsporen en te leiden tot kwetsing bij de betrokkenen. Tegelijkertijd kan een Hot moment ook een verrijkend leermoment zijn. Daarom organiseerden het Teaching & Learning Centre (TLC-Centraal) en het Central Diversity Office (CDO) samen een kennisdelingsessie voor docenten. In deze sessie werden verschillende tips en handvatten aangeboden om van hot moments verrijkende leerervaringen te maken. Op deze artikelpagina lees je een verslag van de sessie, vind je de belangrijkste tips en handvatten en kan je de opname van de sessie terugkijken.

Direct hieronder volgt een geschreven verslag van de kennisdelingsessie. Wil je de gemaakte opname van de sessie terugkijken? Of wil je direct de belangrijkste tips lezen? Kijk dan onder ‘Tips & tools’.

Het is dus geen nieuw begrip, maar docenten en andere medewerkers worden in toenemende mate geconfronteerd met Hot moments.  En toch ontbreken vaak nog de handvatten om hier adequaat mee om te gaan. Sprekers Erjo Beitler (TLC-Centraal) en Machiel Keestra (CDO) willen de aanwezigen tijdens deze kennisdelingsessie van deze handvatten voorzien om in te spelen op deze spannende momenten. Erjo erkent dat het lastige situaties oplevert voor docenten: “We hebben Hot moments inmiddels duidelijk geïdentificeerd als een belangrijk onderwerp. Zeker de ontwikkeling van het conflict tussen Israël en Hamas blijkt vaak dit soort momenten te creeren. Er komen een hoop emoties bij kijken en iedereen reageert hier weer anders op. Sommigen willen er graag over praten en anderen juist niet. Het doel van de sessie is om jullie houvast te bieden bij het begeleiden van verhitte discussies. Zo kunnen jullie andere collega’s hier ook in kunnen ondersteunen.” 

“We willen iedereen de gelegenheid geven om wat te zeggen en vragen om zorgvuldig naar elkaar te luisteren” 

Maar voordat de sessie echt van start gaat, benadrukken Erjo en Machiel dat een open- en respectvolle sfeer ook bij deze sessie van essentieel belang is. “Het gaat vaak over gevoelige onderwerpen en we willen iedereen de gelegenheid geven om wat te zeggen en vragen om zorgvuldig naar elkaar te luisteren”, vertelt Erjo.  De stoelen voorin de zaal zijn ook in een kring geplaatst om een ‘inner circle’ te creëren. Binnen de cirkel kan iedereen elkaar aankijken en echt met elkaar in gesprek gaan. Ook stelt Erjo een aantal basisregels vast: “Voordat een discussie kan plaatsvinden, is het belangrijk dat iedereen weet waar ze aan toe zijn. En dat iedereen begrijpt wat wel en niet acceptabel is binnen een discussie. Dit geldt voor vandaag, maar pas deze basisregels ook vooral toe tijdens je lessen.” 

Je kunt de basisregels terugvinden onder ‘Tips&Tools’.

Naast de bredere institutionele context, zijn bij beladen onderwerpen natuurlijk vooral de menselijke kanten en persoonlijke ervaringen van essentieel belang. Erjo en Machiel nemen dan ook de tijd om hun eigen ervaringen en inzichten te delen met de aanwezigen. “Ik vond het moeilijk om met Hot moments om te gaan”, vertelt Erjo. “Soms bevroor ik volledig en wist ik niet wat ik moest zeggen. Anderen reageren juist weer heel fel wanneer ze het ergens niet mee eens zijn of wanneer ze een gevoel van onrecht hebben.” 

“We willen toewerken naar een veilige leeromgeving met discomfort.”

Erjo benadrukt dat het ook niet erg is om fouten te maken: “Het is goed om te experimenteren en om soms fouten te maken. Het is onmogelijk om je altijd op je gemak te voelen. We willen toewerken naar een veilige leeromgeving met discomfort. Hiervoor is het belangrijk dat je met studenten samen regels opstelt van tevoren. Dit is ook niet altijd makkelijk, maar je moet weten dat je elkaar kan vertrouwen voor je een gevoelig onderwerp behandelt.” “Vraag je af wat je wilt bereiken met een discussie. Voor veel mensen is de eerste associatie een TV-debat waar sprekers elkaar proberen te overtuigen, dan is het belangrijk om goed je mening te kunnen formuleren.  Terwijl het in de klas juist waardevol kan zijn om op zoek te gaan naar overeenkomsten en een dialoog te voeren. Dan is het veel belangrijker om goed te luisteren. Wees expliciet naar je studenten over de doelen van de discussie en over hoe die doelen bereikt kunnen worden.  

“Wees echt niet bang om te falen.” 

Ten slotte, legt Erjo uit dat we onze verschillen moeten erkennen en dat we meerdere communicatievormen kunnen gebruiken: “Er bestaan heel veel ongelijkheden tussen mensen en het is goed om deze te herkennen. Leer ook jezelf goed kennen en probeer te begrijpen hoe je overkomt op je studenten. Gebruik verschillende manieren om je uit te drukken en te communiceren met studenten. Uiteindelijk is het belangrijk dat perspectieven erkend worden, daarna kan je er op ingaan. Probeer altijd een dialoog te faciliteren en wees écht niet bang om te falen. Als de gemoederen echt te hoog oplopen of als er te weinig tijd is, kan je een dialoog altijd uitstellen. Kom er dan op een ander moment op terug, dit geeft iedereen ook de tijd om te reflecteren.”   

Je kunt alle tips van Erjo terugvinden onder ‘Tips&Tools’.

De kennisdelingssessie eindigt met een open dialoog tussen de verschillende aanwezige docenten en andere UvA-medewerkers. Zij vertellen op hun beurt open over persoonlijke ervaringen met Hot moments. Dit zijn uiteenlopende ervaringen, maar de aanwezigen zijn het er over eens dat ze vaak niet wisten hoe ze in deze situaties moesten handelen en dat ze hier geen fijn gevoel aan over hebben gehouden. Daarmee onderstrepen ze het belang van de ‘take-aways’ die ze naar eigen zeggen aan deze sessie hebben overgehouden. “Vandaag was heel bekrachtigend voor mij en ik heb hier heel veel behulpzame inzichten aan overgehouden. In de tips die gegeven zijn, staan ook gewoon een paar ‘quick fixes’ die ik kan gebruiken en mee kan geven aan collega’s en studenten”, vertelt één van de aanwezigen. Een ander vult dit aan: “Ik ga echt voor pauzes zorgen, zodat iedereen tijd krijgt om te reflecteren op dingen. Het vertragen van discussies door studenten huiswerk te geven over het onderwerp en er op een later moment op terug te komen, vond ik een hele goede tip. Ik ga ook kijken welke kunstvormen geschikt zijn om te behandelen als huiswerk.”  

“Uiteindelijk kan je pas een veilige omgeving creëren als je jezelf ook veilig voelt.” 

Ten slotte, onderstrepen de aanwezigen het belang van duidelijke afspraken en een veilige omgeving. “Als je inderdaad gebruik maakt van de basisregels, kan je hier altijd op terugvallen als iemand uit de slof schiet en iets ongepast zegt. Hier kan je dan een leermoment van maken en duidelijk uitleggen waarom het ongepast is. Je kan ook anderen betrekken bij het uitleggen waarom iets ongepast is. Als jij voelt dat er iets in het klaslokaal gebeurt, dan voelen studenten dat namelijk al helemaal. En uiteindelijk kan je pas een veilige omgeving creëren als je jezelf ook veilig voelt.”