Teacher Story: Remco Franssen
Jonge mensen zien groeien
Tóch geneeskunde studeren
Remco is zelf lang student aan de UvA geweest. ‘Ik ging Medische biologie studeren, omdat ik was uitgeloot voor Geneeskunde. En ik werd nóg een keer uitgeloot, en daarna nóg een keer!’ In die tijd kon je steeds weer meedoen aan de loting en de aanhouder won: bij de vierde poging werd Remco toegelaten tot de opleiding Geneeskunde.
Na zijn afstuderen als basisarts werd Remco internist, en specialiseerde zich verder tot internist ouderengeneeskunde en acute geneeskunde. Als je als hoogbejaarde wordt binnengebracht op de Spoedeisende Hulp, is er dus grote kans dat je Remco, of een van zijn collega’s treft. Dit werk blijft Remco doen, ook nu hij recent is benoemd tot waarnemend directeur van de bachelor Geneeskunde. ‘Zo’n zes jaar geleden kreeg ik wat serieuzere taken in het onderwijs. Ik begon als coördinator van het vaardighedenonderwijs en de vaardighedentoetsing, in Opmaat, samen met wijlen Marcel Fabriek. ’Tegelijkertijd ontwikkelde ik samen met mijn collega Juliette Parlevliet, die coördinator was van het blok Ontwikkeling, Voortplanting en Veroudering in het derde jaar (OVV3), het onderdeel Ouderengeneeskunde. We hadden leuke innovatieve ideeën, hebben bijvoorbeeld eindeloos zakjes met bepaalde kleuren Smarties zitten vullen, om de studenten te laten ervaren hoe complex medicatievoorschriften kunnen zijn: neem vóór het ontbijt een gele en een rode, en tijdens het ontbijt de blauwe Smartie. Om twee uur ’s middags twee groene, innemen met een lepeltje appelmoes of vla, enzovoort.’ Remco lacht. ‘Dit was ook voor onszelf ontzettend veel werk en afgezet tegen de leeropbrengsten hebben we besloten om dit niet meer te doen. Wel hadden we ook een VR-ervaring van een delier, om te leren wát een delier is en de effecten van verschillende behandelingen hierop.
Dokter worden voor (oudere) patiënten
Drijfveer van Remco om zich steeds intensiever met het bacheloronderwijs bezig te houden is de overgang van studenten naar de praktijk soepel te laten verlopen. ‘Hoe je uit de bachelor komt, is hoe je start als masterstudent, dus als coassistent op de werkvloer. En in mijn andere rol, namelijk als praktiserend arts, zie ik vooral die masterstudenten.’ Remco vindt het dan ook belangrijk om niet alleen theorie over te brengen. ‘In mijn vak, de ouderengeneeskunde, duurt het allemaal wat langer, in die zin dat we de tijd moeten nemen voor onze patiënten.’ Dat het soms tijd nodig heeft om met de patiënt te praten, om goed te kijken, om het ‘hele plaatje’ van die patiënt te zien, is een besef dat overgebracht moet worden. ‘Soms merk ik dat het voor “gewone dokters” allemaal erg lang duurt, met deze populatie, de oudere patiënt. Maar je kunt er zo veel van leren. Want op een gegeven moment wordt in veel levens niet het genezen belangrijk, maar het afwegen van keuzes. En dan is kwaliteit van leven, in het bijzonder de autonomie van de patiënt, voor hen vaak het belangrijkste criterium.’ Die oudere patiënt is, benadrukt Remco, de patiënt waar vrijwel alle dokters mee te maken gaan krijgen. ‘Dit is de populatie van de toekomst. Alleen héél specifieke disciplines, zoals kinderartsen, zullen hier niet of minder mee te maken krijgen. Je moet er dus iets mee kunnen, met die oudere patiënt, dan kun je daar maar beter vroeg in de opleiding al over leren.’’ In de ouderengeneeskunde wordt gebruikt gemaakt van de vier assen, waarlangs je een patiënt kunt beoordelen. ‘En dit kan ook behulpzaam zijn andere patiëntgroepen, want het gaat vaak om veel meer dan alleen een op zichzelf staande somatische of psychische klacht. Wij kijken daarnaast ook naar het functionele, dus naar wat iemand wel en niet kan, en naar het sociale. Daarmee krijgen we een samenhangend beeld, want je begrijpt dat bijvoorbeeld een somatische aandoening gevolgen kan hebben voor de andere assen.’ Toch is soms te merken dat deze vier assen, en de blik op de hele mens, waar veel aandacht voor is in de bachelor, bij de coassistenten weer wat is weggezakt. ‘Maar ik heb er wel veel vertrouwen in hoor, we hebben wel een basis aangelegd, waarop de studenten weer snel dingen opbouwen als ze op de werkvloer zijn.’
Onderwijs: we doen het samen
‘Voor ons onderwijs in de bachelor proberen we ook al die patiënt zo veel mogelijk naar binnen te halen. Niet met “echte” patiënten, want dat is met de (zeer) oude patiënt, die bijvoorbeeld niet zelfstandig kan reizen, lastig. Maar we hebben bijvoorbeeld filmpjes van echte patiënten, waarbij de studenten dan gaan beoordelen, langs de vier assen, wat er aan de hand kan zijn en welke stappen je wilt zetten voor deze patiënt. En waarbij ze leren dat voor deze – en vele andere oudere patiënten – casus ‘kwaliteit van leven’ gelijk is aan ‘behoud van autonomie’. Wat ga je doen om daarin verstandige beslissingen te nemen? En, ook heel belangrijk, hoe doe je dat sámen met de patiënt? Want shared decision making is natuurlijk nodig, als je het hebt over de autonomie van de patiënt. Ook omdat de één echt nog heel graag met de hond wil kunnen lopen, terwijl de ander vooral wil kunnen blijven lezen en puzzelen.’ Op de werkvloer, als begeleider van coassistenten, laat Remco dit graag door de studenten zelf uitpuzzelen. ‘Het is nooit zo dat ik het beter weet. Kom maar met een voorstel voor beleid. Als ik zie dat er niet iets slechts inzit, dan gaan we het zo doen, en dan bespreken we het na.’ ‘De ouderengeneeskunde is echt een mooi vak, waarin we de tijd nemen en de hele mens in diens context zien. . En voor de studenten, die andere disciplines kiezen, of ze nou arts worden of niet, hopen we dat er steeds meer herkenning en begrip van en voor de oudere patiënt komt.’
Loopbaan in het onderwijs
‘Nu ben ik waarnemend directeur van de bachelor Geneeskunde. Ik was al op veel lagen betrokken bij onderwijs en heb de Senior Kwalificatie Onderwijs (SKO) behaald. Dat was inspirerend! Samenwerken met mensen van andere faculteiten, op een hoger niveau nadenken over onderwijs; als je een onderzoeksvraag op onderwijsgebied hebt, zou ik het zeker aanraden om je hiervoor aan te melden.’ Drie dagen per week is Remco nu waarnemend directeur. ‘Het is een heel mooie stap om nog meer overstijgend naar onderwijs te kunnen gaan kijken en om managementtaken te gaan doen. Ik blijf wel twee dagen per week werken als arts, op de poli en de SEH, blijf ook supervisie doen.’ Onderwijs geeft energie. ‘Dat ik mensen zie groeien. En dat elke student uiteindelijk zijn plekje vindt. Ook is het mooi om te zien dat nieuwe generaties meer holistisch gaan kijken. Er is nu bijvoorbeeld op verzoek van de assistenten Cardiologie ook een cardio-geriatriestage: de oudere patiënt met hartklachten heeft vaak bijkomende problematiek. Kun je met een dementerende en slechthorende patiënt in tien minuten doornemen hoe het met de hartklachten gaat en dat de medicatie wordt aangepast? Of is er iets meer, of iets anders, nodig?’
Een leven lang leren
Leren is ook: nieuwe dingen proberen, ervaringen opdoen. Voor alle collega’s, of hun focus nu bij zorg, onderwijs of onderzoek ligt, heeft Remco het advies ‘zoek de professionalisering op. Je kunt nog zo veel leren. Ook al zit je al heel lang in het onderwijs, blijf openstaan voor vernieuwing, verandering. Ga iets proberen wat je aanspreekt. En houd voor ogen: ook in het onderwijs is het contact met collega’s heel waardevol.’ Maar buiten de muren van de faculteit en het ziekenhuis is er ook nog een heel leven. ‘Ik houd van reizen. Maar niet zomaar naar een mooie plek, maar ergens zijn en bijdragen. Zo was ik scheepsarts op de bark Europa. Ik ging mee op expeditie naar Antarctica. Wat ik daar kon doen als dokter? Iedereen werd ziek: zeeziek. Inclusief ikzelf!’ In het buitenland kijken is ongelooflijk leerzaam om je te realiseren hoe wij het doen. ‘Ik was recent in Zuid-Afrika als vrijwilliger met Medical Checks for Children. We screenden kinderen, om uiteindelijk kindersterfte tussen nul en vijf jaar te voorkomen, op zaken als ondervoeding en anemie. Ik vind het als arts die met ouderen werkt weer heel leerzaam om met kinderartsen samen te werken. En om daar, al is het maar tijdelijk, deel uit te maken van een gemeenschap. Dat leert mij zo veel.’