Op 28 maart 2024 vond het allereerste FRIS Festival plaats in Spui25. De UvA zet zich in voor de ontwikkeling van Fair, Resilient & Inclusive Societies (FRIS), waarin het welzijn van alle studenten, docenten en burgers wordt nagestreefd. We leven in tijden van toenemende ongelijkheid en grote sociale, politieke en economische transities en vragen ons af: welke rol kunnen wij als universitaire docenten spelen bij het doorgronden en aanpakken van dergelijke urgente kwesties in samenwerking met onze studenten? De Special Interest Group (SIG) FRIS werkt samen aan innovatieve onderwijsvragen en riep tijdens het FRIS Festival op om samen op onderzoek uit te gaan.

Lees hieronder meer over alle inspirerende verhalen, interactieve workshops en verbindende connecties. En de belangrijkste inzichten die tijdens de verfrissende inspiratiemiddag zijn langsgekomen. Bekijk ook een korte video-impressie van het FRIS Festival onderin deze pagina.

Het FRIS Festival 2024 werd georganiseerd door de Special Interest Group Fair, Resilient & Inclusive Societies (FRIS), een initiatief van TLC-Centraal (UvA Teaching and Learning Centres) in samenwerking met het Instituut voor Interdisciplinary Studies (IIS).

Stimulerende agenda met ruimte voor lezingen, workshops en rustmomenten

Voor het FRIS Festival was een stimulerende agenda samengesteld om ruimte te bieden aan inspirerende lezingen, interactieve workshops en voedzame rustmomenten met gelijkgestemde én andersdenkende docenten. Deze middag kwamen geïnteresseerde docenten, studenten, ondersteunende stafleden en andere stakeholders van binnen en buiten de UvA bijeen. Samen onderzochten ze vernieuwende ideeën en inzichten voor hun eigen onderwijspraktijk, om bij te dragen aan het doorgronden en aanpakken van urgente kwesties in tijden van toenemende ongelijkheid en grote sociale, politieke en economische transities.

Tussen de verschillende agenda-onderdelen stonden verbindende pauzes van een half uur op het programma. Ook was er een FRIS stilteruimte ingericht, voor zelfreflectie of om dingen te laten bezinken. De festivalmiddag eindigde met een plenaire bijeenkomst over het thema Omdenken van onderwijs voor een FRIS-wereld door Machiel Keestra (Central Diversity Officer UvA), Koen Wessels (Academy of Hope) en Mieke Lopes Cardozo (Coördinator SIG FRIS). Het festival werd afgesloten met een borrel, waar de deelnemers geïnspireerd konden napraten.

Het oververhitte educatiesysteem opfrissen

FRIS-coördinator Mieke Lopes Cardozo wil mensen inspireren om het oververhitte educatiesysteem op te FRISsen. “Als we als actoren van verandering een betekenisvolle invloed willen hebben op systeemveranderingen, kunnen we dat niet doen zonder onszelf te veranderen. Het is van belang om bewust te worden van onze kijk op de wereld, onze paradigma’s, onze manier van zijn, en onze interactie met studenten en collega’s.” De aanpak in de FRIS-gemeenschap is geïnspireerd op regeneratieve theorie en ontwerpmethoden. Daarom gingen we tijdens het FRIS Festival aan de slag met een dynamisch denkkader van 3 lijnen van werk:

Ontwikkeling als onderwijzers
Werken aan ontwikkelingsgerichte leergemeenschappen en
Realiseren van onderwijspotentieel in relatie tot een FRIS-wereld.

Oproep tot reflectie

Bij binnenkomst schreven de deelnemers hun naam op hun naambordje en daaronder een woord dat hen motiveert in hun onderwijs. De deelnemers schreven woorden als “bad students”, “guerilla gardening”, “connection”, “I love learning”, “refresh”. In het welkomstwoord werd de tijd genomen om de deelnemers na te laten denken over wat voor hen rechtvaardigheid, weerbaarheid en inclusie betekenen. Wat zou deze middag voor jou tot een regeneratieve/revitaliserende onderbreking maken, waarom, en wat zou dit vragen van jouw manier van hier aanwezig zijn?

Na het welkomstwoord door Mieke Lopes Cardozo volgden de plenaire inspirerende lezingen door FRIS-leden Hülya Kosar-Altinyelken en Sanjay Bissessur over de vraag Welke maatschappelijke uitdagingen drijven jouw passie voor lesgeven?

Inclusie is ook een uitdaging in onszelf

Spreker en FRIS-beurshouder Hülya Kosar- Altinyelken reflecteerde op inclusief onderwijs tijdens het FRIS Festival met een bijzondere focus op de relevantie van schaduwwerk voor het bevorderen van inclusie in het hoger onderwijs.

Hülya: “Inclusie is niet alleen een maatschappelijke uitdaging, het is ook een uitdaging binnen onze eigen psyche, en deze twee zijn nauw met elkaar verbonden. We duwen de kwaliteiten die niet bij onze Persona passen naar ons onbewuste, naar de zogenaamde Schaduw. Hoe dieper deze scheiding is en hoe onbewuster de Schaduw is, hoe meer we hem ervaren als een vreemdeling, een Ander of een buitenaardse indringer. Wanneer we onze Schaduw projecteren op individuen of groepen, wijzen we ze af, beoordelen we ze, vinden we ze vreemd, ongewenst en zelfs bedreigend. Een ander probleem met deze verdeling is dat onze acties in de buitenwereld onze innerlijke houding weerspiegelen. Als we onze eigen schaduw voortdurend afwijzen en verstoten, hebben we de neiging om ons tijdens onze sociale interacties ook zo te gedragen. Omdat we gewoon niet weten hoe we met verschillen moeten omgaan. Onze identiteit en ons zelfgevoel worden zelfs bedreigd door deze zogenaamde vreemde aspecten, dus zijn we geneigd om ze uit te sluiten en af te wijzen. Dergelijke mechanismen staan inclusie natuurlijk in de weg. Om inclusie in onze samenleving en in onze onderwijsruimten te bevorderen, is het daarom heel belangrijk om schaduwwerk te doen.”

Positieve leerervaring creëren

Spreker en FRIS-beurshouder Sanjay Bissessur stelde de FRIS-relevante vraag: Hoe creëren we een omgeving die alle studenten helpt om een positieve leerervaring op te doen? We willen studenten niet alleen iets leren, we willen ze ook het gevoel geven dat ze een positieve ervaring hebben gehad, en zinvolle verbindingen zijn aangegaan met elkaar en de wereld om hen heen. Onderwijs gaat niet alleen over vakinhoudelijke kennis, maar moet ook ruimte maken voor studentenwelzijn, zodat zij zichzelf en hun sociale en professionele identiteit kunnen ontwikkelen.

Academische uitdaging in de rol van docent

Na afloop van de lezingen nodigde Mieke de aanwezigen uit om met de deelnemers naast hen te bespreken hoe de lezingen hen hebben geïnspireerd. Maar ook welke mogelijkheden zij zien voor hun eigen rol, wat dat van hen vraagt en welke ondersteunende netwerken zij kunnen identificeren om mee samen te werken. Uit het publiek komt de reflectie over een academische uitdaging; dat je als wetenschapper wellicht kiest om te werken met de beste 10% van de studenten (gemotiveerde, doelgerichte studenten met meestal een meer bevoorrechte achtergrond). Maar als docent wil je zorgdragen voor de ontwikkeling van alle studenten, juist ook werken met studenten die een minder bevoorrechte achtergrond hebben. Daar zit een spanning, die je als docent moet navigeren, om zowel inclusief en inspirerend onderwijs te verzorgen – met weinig tijd daarvoor – en ook te voldoen aan de eisen van het publiceren van onderzoek. Vandaar dat innovatiebeurzen zoals FRIS in het leven zijn geroepen door TLC, maar die bieden alleen op korte termijn wat extra tijd en ruimte.

Interactieve workshops door FRIS-leden

Ook andere FRIS-beurshouders hadden een actieve rol in het festival. Zij gaven interactieve workshops over onderwerpen die gerelateerd zijn aan hun eigen FRIS-onderwijsinnovatieprojecten, bijvoorbeeld over

‘Diversity matters matter’ door Ceren S. Abacioglu ism Sneha en Chei
‘The Contact Zone: experimenting with film in transdisciplinary learning’ door Blandine Joret
‘Diversity in and around the UvA classroom  - The Good, The Bad, and The … Best practices (gecocreëerd tijdens deze workshop)’ door Irene van Driel en Sindy Sumter
‘Deep Democracy: Throwing arrows and how to use polarization’ door Neeltje Schrofer

Deze workshops gaven de deelnemers de ruimte om te ervaren en experimenteren met FRIS-relevante pedagogische innovaties, om zo ideeën op te doen voor de eigen onderwijspraktijk.

Deep democracy workshop ‘Pijlen gooien’

Er werd ook een workshop ‘Deep Democracy: Shooting arrows and how to use polarization’ gegeven door Neeltje Schrofer. Deep Democracy is besluitvormings methode met aandacht en waardering voor andere opvattingen. Geen compromis, maar daadwerkelijke consensus. Conflicten aangaan, oplossen en er niet omheen lopen. In deze workshop werd gewerkt met de oefening ‘Pijlen gooien’, die je kunt doen als je als groep in conflict bent. Dan gooi je je ‘pijlen’ (meningen, uitspraken, stellingen) op een gepolariseerd onderwerp. Er werden 3 polariserende stellingen gegeven waaruit de deelnemers 1 stelling hebben kozen om hun pijlen op te schieten. De gekozen stelling was: Alleen docenten met een minderheidsachtergrond kunnen lesgeven over onderwerpen over minderheden, diversiteit en inclusie.

De instructies tijdens de workshop waren simpel: zeg alles! Je ‘schiet’ je verklaring gewoon de kamer in, je mag zelfs schreeuwen. Sommigen vinden echter dat er een afspraken moeten worden toegevoegd over beledigend taalgebruik. Anderen zijn het daar niet mee eens, omdat ze vinden dat dit zelfcensuur in de hand werkt. Vervolgens ga je bij jezelf na: “Welke uitspraken raakten je?” en “Wat zegt dat over jezelf?”. Daarmee is de cirkel rond naar het onderzoek naar jezelf en onderzoek naar je schaduwen. Het is een methode die je een zinvolle spiegel voor kan houden.

Conclusie van deze sessie was, dat methodes als deep democracy kunnen bijdragen aan omgaan met complexe en mogelijk polariserende thema’s in ons academische onderwijs.

Plenaire afsluiting met ‘stoelendans’: hoe kunnen we onderwijs omdenken?

In de reflectieve plenaire afsluiting werkten we aan het thema Omdenken van onderwijs voor een FRIS-wereld, met daarin UvA’s Central Diversity Officer Machiel Keestra, Koen Wessels (Academy of Hope) en FRIS-coördinator Mieke Lopes Cardozo. In het midden van een grote cirkel stonden 2 gekleurde stoelen; 2 rode en 2 zwarte. De zogenaamde rode ‘hot seats’ gaven eerst de gastsprekers en daarna verschillende deelnemers een plek om hun reflecties of bijdragen te delen. De zwarte stoelen waren voor deelnemers die aan het gesprek wilden deelnemen door een vraag te stellen of op een andere manier steun te bieden aan de mensen op de hot seats.

Belangrijkste inzichten tijdens de discussie

De centrale vraag voor deze deelnemers hangt samen met de derde lijn van werk die in het begin van het festival was geïntroduceerd: wat is het potentieel van onderwijs om (beter) bij te dragen aan een FRIS-wereld, en hoe kunnen we ons onderwijs ‘omdenken’? Er ontstond een stomende dialoog tussen de verschillende perspectieven gerepresenteerd door de 2 kleuren stoelen. Hoe maak je nou die shift naar een FRISse werkwijze in het onderwijs?

• Het helpt als je de wereld niet alleen in termen van problematiek ziet, maar denkt in mogelijkheden. Hoe kun je die vaardigheid trainen?

• Het helpt om oog te hebben voor de persoonlijke geschiedenis van mensen en hoe zulke verhalen kunnen bijdragen aan een meer inclusieve leeromgevingen.

• Onderwijs dat zich richt op een rechtvaardige, veerkrachtige en inclusieve samenleving vraagt moed en openheid van docenten, en van studenten.

• Je als docent of student inzetten voor een FRISserre wereld vraagt om zelfreflectie en werken met innerlijke ontwikkelingsdoelen.

Zorg, reflectie en woede

We kunnen niet diepgaand met elkaar samenwerken als er nog steeds sprake is van institutioneel racisme. Als we aan systeemverandering willen doen, moeten we ook het innerlijke werk doen: zorg en reflectie. Wat we vooral nog missen is zorg! Iemand op een rode stoel gooit de knuppel in het hoenderhok: “We hebben wat woede nodig, alles is hier zo verdomde beleefd. We moeten ons ergeren om de wereld te veranderen. We moeten ontmantelen. We hebben onze stem nodig als we het systeem willen ontmantelen. Het systeem werkt niet en wetten worden door sommigen ervaren als traumatisch.” De woorden lokten applaus uit, maar ook reactie: als je alleen maar boos bent, dingen aanvalt en alleen maar vecht, raak je opgebrand. Hoe kan frustratie en boosheid over ongelijkheid in en door (onderwijs)systemen worden omgezet in creativiteit en constructieve vormen van systeemverandering? “Doe water in het vuur, dan krijg je stoom!”

Reflecties van deelnemers aan het einde van het FRIS Festival

“Zoveel van wat er in de academische wereld gebeurt, is zo ingekaderd. Er is behoefte aan meer creatieve ruimte”.

“Inclusiviteit is de afwezigheid van uitsluiting”

“Onze universiteit zou een meer zorgzame universiteit moeten zijn, voor iedereen”

“Vecht er niet tegen, ontmantel gezamenlijk”

“We hebben wat woede nodig, alles is hier zo verdomde beleefd”

“Hoe kunnen we meer veerkrachtig zijn? Want veerkracht betekent dat je shit moet incasseren”

“We hebben een morele en ethische verplichting om discussies op gang te brengen die ongemakkelijk zijn, maar niet onveilig”

“Boosheid is een heel belangrijke emotie van zorg en liefde”

“Ik probeer mijn studenten aan te moedigen om dingen niet te accepteren zoals ze zijn, maar om op te staan als ze vinden dat dingen anders zouden moeten zijn”