ZLP-verdiepingstraject Duurzaamheid
Handvatten om duurzaamheid te integreren in onderwijsprogramma's
 |
Met het verdiepingstraject Duurzaamheid kunnen opleidingen werken aan de duurzaamheidsvisie van de opleiding en deze vertalen naar concrete stappen om meer aandacht te besteden aan duurzaamheid in het curriculum. Opleidingen die het Zichtbare Leerlijnen Programma (hebben) doorlopen, krijgen handvatten om duurzaamheid in co-creatie te integreren in hun onderwijsprogramma’s, onder begeleiding van Coyan Tromp, curriculumontwikkelaar met expertise in duurzaamheid en ervaren docent Lieke Mulder.
Wat houdt het verdiepingstraject in? Coyan Tromp en Lieke Mulder, van het Instituut voor Interdisciplinaire Studies (IIS), die het project in samenwerking met team Zichtbare Leerlijnen Programma hebben opgezet, lichten het toe.
|
Ecologische, sociale en economische duurzaamheid
Voor alle wetenschappelijke opleidingen is het relevant om aandacht te hebben voor duurzaamheidsvraagstukken, zodat studenten leren omgaan met de complexe uitdagingen van onze tijd, zoals klimaatverandering en sociale ongelijkheid.
“Veel docenten associëren duurzaamheid vooral met het ecologische aspect, zoals papiergebruik of het aanpassen van de studiereis,” zegt Coyan. “Wij gaan met opleidingen in gesprek en verkennen samen hoe zowel ecologische als sociale én economische duurzaamheid verweven kan worden in hun onderwijs. Sociale duurzaamheid is er bijvoorbeeld op gericht dat alle mensen gelijke toegang hebben tot de beschikbare natuurlijke en sociale hulpbronnen om zo rechtvaardigheid en het algemene menselijk welzijn te bevorderen.”
 |
Vormgeven aan de duurzaamheidsvisie van de opleiding
“Het verdiepingstraject Duurzaamheid heeft als doel meer aandacht voor duurzaamheidsvraagstukken te hebben in onderwijsprogramma’s, zodat studenten worden opgeleid tot professionals met een scherp inzicht in de complexiteit van die vraagstukken,” legt Lieke uit. “We begeleiden opleidingen op twee manieren: ten eerste helpen we opleidingen met vormgeven van hun visie op duurzaamheid, en ten tweede onderzoeken we in co-creatie met de opleiding hoe deze visie kan worden verwerkt en geïmplementeerd in het curriculum.” Daarbij worden docenten voorzien van middelen en kennis om dit type onderwijs effectief te geven.
De mate van ambitie bepaalt de opleiding zelf. “We beginnen met het bepalen van het ambitieniveau, het liefst samen met de opleidingsdirecteur”, deelt Coyan. “Hiervoor hebben we de ambitiewaaier ontwikkeld: een praktisch hulpmiddel dat opleidingen helpt bij het maken van keuzes die passen bij hun mogelijkheden en doelstellingen. De waaier biedt inzicht in verschillende niveaus van ambitie en helpt om een duidelijke richting te kiezen.”
Docentprofessionalisering en curriculumvernieuwing ineen
Om de grote duurzaamheidsvraagstukken aan te pakken, hebben studenten kennis en duurzaamheidsvaardigheden nodig. “Kennis”, legt Lieke uit, “kan zowel vakspecifieke kennis zijn om het vakgebied te verduurzamen als kennis om aan duurzaamheidsdoelen te werken. Bij Software Engineering kun je je voorstellen dat je studenten wilt leren zo rekenzuinig mogelijke code te ontwikkelen, maar je kunt ook software ontwerpen die helpt om sociale ongelijkheid terug te dringen”. Bij Software Engineering kun je je voorstellen dat je bijvoorbeeld je code zo rekenzuinig mogelijk wil maken, maar ook dat je software kunt ontwerpen ter bevordering van sociale gelijkheid. Met de opleiding verkennen we waar de wetenschappelijke expertise ligt én zoeken we naar verbindingen met de Sustainable Development Goals (SDG’s) van de Verenigde Naties. We geven advies hoe deze geïntegreerd zouden kunnen worden in de vakleerdoelen.”
Naast kennis hebben studenten specifieke vaardigheden nodig. Ze moeten bijvoorbeeld toekomstgericht en systemisch kunnen denken, evenals over een sterk probleemoplossend vermogen beschikken. “We verkennen waar al aan deze vaardigheden wordt gewerkt in de opleiding, maar van duurzaamheidscontext voorzien kunnen worden, en geven ook advies hoe dit te versterken in de werkvormen, leerdoelen en/of eindtermen van de opleiding,” vertelt Lieke.
Lieke Mulder:
‘Het is essentieel dat studenten begrijpen hoe systemen functioneren. Om een bewoonbare planeet te behouden, moeten ze systemisch, toekomstgericht en probleemoplossend kunnen denken.’ |
|
Coyan: “Bij een hoog ambitieniveau gaan we aan de slag met systemische veranderingen binnen het werkveld van de opleiding. We bekijken welke systemen en paradigma’s aanwezig zijn in het speelveld en of deze intrinsiek duurzaam zijn. Denk bijvoorbeeld aan het economisch systeem, waar de principes van de zogenaamde vrije markt en continue groei vanuit duurzaamheidsperspectief ter discussie staan. Of aan het archiveringssysteem, waarbij je je kunt afvragen of we wel alles kunnen bewaren wat we zouden willen bewaren en of de keuzes die we maken wel de juiste zijn. Waarom bijvoorbeeld wel het koloniaal verleden bewaren, maar niet de geschiedenis van de tot slaaf gemaakten documenteren? Je kunt er dus zowel vanuit ecologisch als sociaal duurzaam perspectief naar kijken en op verschillende fronten naar aanpassingsmogelijkheden zoeken.”
In het verdiepingstraject bieden we docenten ondersteuning om hun curriculum te analyseren. Dit zorgt voor inzicht in de verschillende aspecten van duurzaamheid en helpt het docententeam op één lijn te komen. “We hebben een breed scala aan tools om aan duurzaamheidsvaardigheden te werken, zoals scenario-planning, waarmee docenten studenten in staat kunnen stellen om na te denken over mogelijke toekomsten,” vult Lieke aan. Door curriculumanalyse en het aanreiken van relevante inzichten en werkvormen zorgen we ervoor dat docenten studenten kunnen opleiden tot duurzame professionals.
Belang van verduurzaming
Duurzaamheid is niet alleen een speerpunt van het UvA Instellingsplan 2021-2026, maar wordt ook breed gedragen door studenten en docententeams. Soms wijzen visitatiecommissies op het belang van het integreren van duurzaamheid in het curriculum.
Coyan: “Er zijn verschillende deelgebieden van duurzaamheid, die met elkaar samenwerken en waar veel overlap tussen te vinden is. De kennis over duurzaamheid is onmisbaar om rekening te houden met deze deelgebieden, en zo toekomstgericht en duurzaam mogelijk te werk te gaan. Wij denken graag mee hoe we duurzaamheid op de verschillende fronten kunnen verankeren, zonder de focus van de opleiding uit het oog te verliezen. In het verdiepingstraject helpen we de duurzaamheidsambities van de opleiding te vertalen naar concrete en inspirerende leerdoelen, leerlijnen, werkvormen en toetsing.”
| Ben jij docent en geïnteresseerd in het verduurzamen van jouw vak? Coyan en Lieke geven tips:
|
Meer informatie
Na het pilotproject Duurzaamheid, dat in september 2023 in samenwerking met Coyan Tromp en Lieke Mulder (IIS) is gestart, is Duurzaamheid nu een verdiepingstraject dat opleidingen kunnen volgen na of tijdens het doorlopen van het Zichtbare Leerlijnen Programma, om de duurzaamheidsambities van de opleiding te vertalen naar inspirerende en concrete leerdoelen, leerlijnen, werkvormen en toetsing. Inmiddels doorlopen 3 bacheloropleidingen het verdiepingstraject onder leiding van Coyan Tromp en Lieke Mulder.
Meer informatie over het Zichtbare Leerlijnen Programma is te vinden op tlc.uva.nl/zlp.
Heb je vragen of interesse in het doorlopen van het ZLP en/of verdiepingstraject Duurzaamheid? Neem contact met ons op.