AI en onderwijs aan de UvA: een lezing en discussie met rector magnificus Peter-Paul Verbeek

Het is een thema dat de gemoederen in het onderwijs dit academische jaar flink bezighoudt. Ook UvA- docenten en -studenten worden steeds vaker geconfronteerd met Artificial Intelligence (AI) en  de chatbot ChatGPT. De ontwikkelingen met betrekking tot AI leiden tot bezorgdheid, maar veel docenten zien ook de mogelijkheden van AI. Reden genoeg voor rector magnificus Peter-Paul Verbeek en het UvA Teaching & Learning Centre (TLC) om samen een evenement te organiseren over de rol van AI en ChatGPT in het UvA-onderwijs. Het evenement was bedoeld om vragen en ideeën op te halen en hier een open discussie over te voeren. Na een lezing van de rector, gingen de 150 aanwezigen daarom met elkaar in gesprek over verschillende thema’s binnen AI. Op deze pagina vind je een samenvatting van de lezing van de rector en lees je meer over de belangrijkste uitkomsten en aanknopingspunten van de middag.

Nadat iedereen welkom is geheten, gaat de middag verder met een lezing van de rector magnificus van de UvA: Peter-Paul Verbeek. Met zijn achtergrond in de technologische ontwikkelingen binnen de wetenschap en de ethiek is hij een expert op het gebied van AI binnen de wetenschap en het onderwijs. Al in 2020 stelde Verbeek dat we AI niet moeten aanvaarden of afwijzen, maar dat we moeten leren hoe we ermee om kunnen gaan. In zijn lezing bouwt hij daar op voort. “ChatGPT en AI vormen een uitdaging en we kunnen vandaag niet alle definitieve antwoorden bieden, maar het is een mooi begin om samen te komen en AI verder te verkennen.” Hier voegt hij aan toe dat er een aantal dingen zijn die we moeten begrijpen als we willen leren met AI om te gaan. “We wisten nog niet dat AI zich zo snel kon ontwikkelen. ChatGPT is slechts één van de vele AI-technologieën die er bestaan. Het is niet een soort database waar je doorheen bladert en informatie in opzoekt, maar een technologie die eigenlijk niet meer doet dan steeds voorspellen wat de meest logische volgende zin zou zijn. Dat betekent dat het antwoord dat je krijgt heel erg afhangt van de input die je geeft. Het gevaar is, dat de output die ChatGPT geeft door een mens geschreven lijkt te zijn,  terwijl dat niet het geval is. Het onderscheid tussen echt en onecht vervaagt daardoor.”

Drie kernthema’s

“Binnen de universiteit moeten we vooral nadenken over het gebruik van AI binnen drie kernthema’s”, gaat Verbeek verder. “Het onderwijs is het eerste thema en dit roept natuurlijk direct veel vragen op. Hoe kun je nog toetsen afnemen en essays laten schrijven als je niet zeker weet of het ingeleverde werk door studenten zelf geschreven is? Wat moeten studenten leren om voorbereid te zijn op een wereld waarin kunstmatige intelligentie een centrale rol speelt? Hoe zorgen we dat hun diploma’s nog waardevol zijn? Ten tweede, moeten we nadenken over het doen van academisch onderzoek. Want AI kan ons hierbij helpen en daarnaast ingezet worden om elkaars werk te beoordelen. Ten slotte, is het natuurlijk belangrijk om de rol van AI in de samenleving in acht te nemen, want dit is de samenleving waar we onze studenten op voorbereiden: hoe verandert kunstmatige intelligentie de zorg, de rechtspraak, het onderwijs?”

Technologie is onderdeel van wat ons menselijk maakt

Verbeek begrijpt dat de vragen binnen deze thema’s leiden tot verschillende academische zorgen. Maar vindt dat we de technologie toch moeten omarmen, met alle voor- en nadelen die erbij horen: “We moeten het debat uitbreiden en daarom zijn we hier vandaag. AI gaat namelijk niet verdwijnen en het zal deel uitmaken van de wetenschap. We moeten dit accepteren zonder dat we daarin doorslaan en fatalistisch worden. Technologie is niet onze tegenstander, maar vormt juist een connectie tussen de mens en de wereld. Technologieën zijn altijd fundamenteel geweest voor ons bestaan en ons denken en zijn onderdeel van wat ons menselijk maakt.”

Drie-eenheid

Verbeek erkent echter dat de connectie met AI soms moeilijker is om te begrijpen en te aanvaarden. “AI lijkt op een ‘artificial agent’, een kunstmatige actor, die menselijke taken overneemt. Daarom zien we AI vaak als concurrent. Toen met het schrift één van de eerste disruptieve technologieën ontstond, was men bang dat we nooit meer iets in ons hoofd konden opslaan. Plato vreesde zelfs dat er geen waarheid meer zou zijn. Iedereen kon zijn eigen beeld vormen van Plato’s ideeën zonder dat hij erbij was om het zelf uit te leggen.” Gepassioneerd vertelt Verbeek verder: “Technologieën brengen ons naar nieuwe tijdperken en AI leidt ons nu in een nieuwe digitale revolutie. AI staat daarbij niet tegenover de mens, maar verbindt mensen met de wereld om hen heen: het helpt mensen die wereld te begrijpen en erin te handelen. Maar daarin speelt AI wel een heel eigen rol. Wij moeten begrijpen hoe AI de wereld begrijpt en AI moet leren begrijpen hoe wij de wereld begrijpen”, voegt hij daar lachend aan toe.

Snel handelen met tijd om te reflecteren

Aan het eind van zijn lezing komt Verbeek terug op de gevolgen die AI voor het onderwijs aan de UvA heeft. “Studenten maken al massaal gebruik van ChatGPT en daarom moeten we het gaan integreren in ons onderwijs. Dit is behoorlijk lastig vanwege de benodigde licenties en juridische aspecten, maar we kunnen er zeker op anticiperen dat studenten het gebruiken. We moeten de manier waarop we studenten toetsen en beoordelen daarom opnieuw tegen het licht houden. We moeten hierbij snel handelen, maar paradoxaal genoeg ook voldoende tijd nemen om te reflecteren. Op de korte termijn betekent dit het ondersteunen van docenten, het delen van kennis en het identificeren van de risico’s van het gebruik van AI. Op de middellange termijn gaan we aan de slag met het updaten van ons beleid rondom de inhoud van het onderwijs en toetsing, zowel voor de faculteiten specifiek als universiteitsbreed. Daarnaast hebben we op de lange termijn een taskforce in samenwerking met de VU opgezet om ook te kunnen anticiperen op toekomstige ontwikkelingen.”

De rector magnificus sluit zijn lezing af met een duidelijke boodschap voor de rest van de middag: “Alle kennis die we nodig hebben om verantwoord om te gaan met ChatGPT is aanwezig in de zaal, dus laten we een goede discussie gaan voeren!”

Die goede discussie kwam er en deze werd vormgegeven via een ‘open space-sessie’. Hierin stond de agenda met te bespreken onderwerpen en punten niet van tevoren vast. Er was veel ruimte voor deelnemers om onderwerpen en agendapunten aan te dragen. Zo werd een volledig open discussie gefaciliteerd.

Achter in de zaal was een tijdelijke markt gecreëerd met zeven verschillende ‘marktkraampjes’. Bij elk kraampje stonden één of meerdere hosts ofwel ‘marktkooplieden’, die de discussie over een bepaald AI-onderwerp in het onderwijs begeleidden. Iedereen was vrij om zich over de ‘markt’ te bewegen. Bij de verschillende kraampjes werden verschillende onderwerpen bediscussieerd. Deelnemers konden hierbij ook zelf nieuwe discussiepunten aan dragen. Waar de kraampjes op een normale markt steeds leger raken, werden de kraampjes op deze open space-markt steeds voller ofwel ‘rijker’ aan kennis. Hieronder lees je de belangrijkste uitkomsten van de discussies per onderwerp.

De organisatoren en aanwezigen keken terug op een geslaagde middag. Er hing een positieve sfeer en alle deelnemers van de discussies waren duidelijk enthousiast om meer te leren over AI én om hun eigen ideeën te delen. Door de open discussie en de kraampjes met de verschillende onderwerpen kon iedereen een waardevolle inbreng leveren en zelf ook nieuwe inzichten opdoen.

De rector magnificus gaf aan in zijn afsluitende woorden: “De energie was uitstekend vandaag. Iedereen ziet AI als een uitdaging, maar we hebben op de UvA een hoop kennis en expertise. We gaan er in ieder geval voor zorgen dat er een verplicht vak komt over AI en dat docenten de tijd krijgen om alles te implementeren. Deze middag was het begin van het proces en alles wat er is besproken wordt meegenomen.”