Luuk Terbeek is expert op het gebied van kunstmatige intelligentie (AI) en blended learning. Als projectleider AI in het onderwijs aan de Universiteit van Amsterdam (UvA) en strategisch adviseur digitale transformatie in het onderwijs aan de Vrije Universiteit, zet hij zich in voor een verantwoorde integratie van AI in het onderwijs. Hij ontwikkelde de AI Maturity in Education Scan (AIMES), een hulpmiddel dat onderwijsinstellingen helpt om te gaan met ethische, wettelijke en praktische vragen. Luuk is een groot voorstander van AI-literacy: het vermogen om AI-toepassingen te begrijpen, gebruiken, beoordelen én kritisch te bekijken. Zijn missie? Kritisch denken stimuleren en bouwen aan betrouwbare AI-tools. We gingen met Luuk in gesprek over hoe je AI verantwoord inzet in het onderwijs.

Hoe zie jij de rol van generatieve AI (GenAI) in het veranderen van onderwijs?

Op dit moment is de inzet van GenAI nog niet altijd wenselijk. Niet omdat de technologie geen potentie heeft – integendeel, ze kan de kwaliteit van onderwijs flink verbeteren – maar omdat er nog flinke uitdagingen zijn. Denk aan het ontbreken van duidelijke kaders op ethisch en duurzaam vlak, een gebrek aan visie of beleid (bijvoorbeeld in lijn met de Europese AI-wetgeving), en zorgen over transparantie van sommige aanbieders, waaronder OpenAI. Om dit goed aan te pakken, moeten we AI-literacy op alle niveaus vergroten: van docenten tot beleidsmakers. Daarom heb ik AIMES ontwikkeld, een hulpmiddel dat onderwijsinstellingen helpt om AI op een verantwoorde manier te integreren.

Kun je een voorbeeld geven van een geslaagde inzet van GenAI in het onderwijs?

Nog niet – en dat is niet zo gek gezien het vroege stadium waarin we zitten. Er zijn wel veelbelovende pilots geweest (en ook een paar waarschuwende voorbeelden), maar we hebben nog geen gegevens over effecten op grote schaal of op de lange termijn. De belangrijkste vraag is: hoe kunnen we GenAI op een verantwoorde manier inzetten, zodat studenten goed voorbereid zijn op hun toekomst – ook op beroepen die nu nog niet bestaan? We moeten nu vooral inzetten op het ontwikkelen van betrouwbare tools die passen bij ethische standaarden en bij wat het onderwijs écht nodig heeft.

Wat zijn volgens jou de grootste kansen die GenAI biedt aan docenten en studenten?

Als GenAI straks voldoet aan de eisen voor betrouwbare AI (de basis van AIMES), dan kan het juist helpen om een van de belangrijkste doelen van het hoger onderwijs te versterken: kritisch denken. Denk bijvoorbeeld aan een debat waarin GenAI zelf meedoet. In het verslag van de conferentie Ervaringen en gesprekken over AI-gebruik aan de UvA (die ik eind vorig jaar mede-organiseerde) kun je lezen hoe GenAI hierin een rol kan spelen volgens verschillende pilotprojecten.

GenAI kan ook helpen bij het geven van formatieve feedback of bij het beoordelen van opdrachten, mits er een goede beoordelingsrubriek is. Anders dan mensen kan betrouwbare AI objectief zijn – dat is een groot voordeel. Tegelijkertijd blijft het belangrijk dat wij als mensen altijd de regie houden. Daarom hebben we goede tools én de juiste vaardigheden nodig om er verantwoord mee om te gaan. AIMES helpt instellingen en teams om die stap te zetten.

Hoe kan GenAI helpen bij gepersonaliseerd leren en meer betrokkenheid van studenten?

AI kan leren persoonlijker maken door lesmateriaal beter af te stemmen op de behoeften van studenten. Ook draagt het bij aan toegankelijker onderwijs, bijvoorbeeld door tekst om te zetten naar spraak of beeld, of door teksten samen te vatten en te vereenvoudigen. GenAI kan studenten helpen bij het brainstormen of verkennen van scenario’s, wat hun betrokkenheid vergroot. Daarvoor is het wel belangrijk dat we blijven werken aan AI-literacy – zoals het goed kunnen formuleren van opdrachten aan GenAI (prompting).

Wat zijn de grootste uitdagingen of risico’s waar docenten op moeten letten bij het gebruik van GenAI?

Vanaf februari 2025 worden sommige AI-toepassingen in Europa beperkt door de Europese AI-verordening (EU AI Act). Zo worden systemen die gedrag beïnvloeden of emoties herkennen verboden in het onderwijs – tenzij ze gebruikt worden om medische of veiligheidsredenen. AI die wordt ingezet voor toelating, toetsresultaten of examenmonitoring valt onder de categorie ‘hoog risico’. Andere risico’s zijn:

Onnauwkeurigheid of gebrek aan betrouwbaarheid bij sommige systemen.
Slechte omgang met data, waardoor er zorgen zijn over privacy of transparantie.
Mogelijke vooroordelen in de systemen.
Impact op duurzaamheid door het hoge energieverbruik van AI.

Deze uitdagingen móeten we serieus nemen als we GenAI goed en verantwoord willen gebruiken in het onderwijs.

Hoe kunnen docenten GenAI vandaag al praktisch inzetten in hun vakken?

Het is belangrijk om keuzes te maken op basis van onderzoek en ervaringen. Dat kost vaak veel tijd. GenAI kan helpen door bijvoorbeeld artikelen samen te vatten of leerdoelen sneller te koppelen aan lesmateriaal. Ook kun je het gebruiken om blended learning te vernieuwen, teksten te verbeteren, afbeeldingen te maken, tekst om te zetten in video (of andersom), te helpen bij programmeren, vertalen of zelfs podcasts maken. Er zijn inmiddels allerlei tools beschikbaar – kijk bijvoorbeeld eens naar deze lijst met GenAI-tools.

Hoe zie jij de rol van GenAI in het onderwijs over tien jaar?

In Europa zullen GenAI-systemen zich waarschijnlijk ontwikkelen tot betrouwbare tools die voldoen aan de wetgeving én passen bij onze onderwijskundige waarden. AI-literacy wordt dan een onmisbare competentie voor zowel studenten als docenten. Die twee ontwikkelingen – betrouwbare AI en goede AI-literacy – zijn cruciaal om het volledige potentieel van GenAI te benutten in het onderwijs.

Wat zou je willen meegeven aan docenten die nog twijfelen over het gebruik van GenAI?

Blijf kritisch, maar probeer er open en nieuwsgierig naar te kijken. Vraag collega’s om praktische tips én denk mee over de beleidskant. Kijk ook naar voorbeelden van hoe anderen het doen – van mededocenten tot studenten. Bedenk of GenAI jouw onderwijs op kleine of grote punten kan aanvullen. Jij bepaalt uiteindelijk zelf of en hoe je GenAI wilt gebruiken. De menselijke maat moet altijd leidend blijven.

Zijn er ontwikkelingen in GenAI waar je enthousiast over bent?

Zeker. De belangrijkste trend is AI-literacy – en dat is precies waar AIMES op is gericht. Als we écht begrijpen hoe je GenAI op een verantwoorde manier gebruikt, kunnen we het volledige potentieel benutten én zorgen dat het past bij wat we belangrijk vinden in het onderwijs. Regels zijn dan geen obstakel, maar juist een basis voor verantwoord vernieuwen. Zeker in het onderwijs is dat van groot belang.

Dit interview verscheen ook in het TLC-EB magazine 2025.