Hulp bij AI-geletterdheid met de AI Maturity in Education Scan (AIMES)

We zitten in een periode waar onderwijskwaliteit onder druk staat. Veel docenten hebben geen goed beeld van hoe hun studenten tot de uitwerking van hun opdracht zijn gekomen en of ze daar bijvoorbeeld GenAI voor gebruiken. Dat wil overigens niet zeggen dat deze studenten geen vaardigheden ontwikkelen, maar de vaardigheden kunnen afwijken van de intentie van de docent. Als het gaat om onderwijskwaliteit moeten we terug naar de tekentafel en de kansen die de nieuwe technieken bieden benutten en bedreigingen minimaliseren. Een hoog niveau van AI-geletterdheid is daarbij essentieel.

Luuk vertelt: “Geregeld merk ik dat er nog veel onduidelijkheid bestaat over wat we onder AI verstaan. Voor sommigen lijkt ChatGPT bijna synoniem voor AI. En lang niet iedereen is zich er bewust van dat een chatbot ook onjuiste informatie kan verstrekken of dat GenAI vooroordelen kan versterken. AIMES stimuleert daarom het bewustzijn van de consequenties van AI-toepassingen binnen het onderwijs. Veel onderwijsinstellingen bieden workshops gericht op het verhogen van AI-geletterdheid. Maar er is meer nodig. Wij zijn er simpelweg niet alleen met allerhande informele activiteiten, hoe goed ook bedoeld.” Luuk wijst er op dat AI-geletterdheid ook een plek moet krijgen binnen de kwalificatietrajecten – zoals Basiskwalificatie Onderwijs (BKO) en Senior Kwalificatie Onderwijs (SKO) – om zo onderwijskwaliteit te borgen. Hij werkt daarom samen met de coördinatoren van deze kwalificatietrajecten. Daarnaast heeft hij contact met coördinatoren van het nationale programma Npuls waar integratie van AI binnen kwalificatietrajecten ook een belangrijk actiepunt is. Luuk vervolgt: “Ook onderwijsvisies, instellingsplannen en accreditatieprocessen moeten geactualiseerd worden. AI geletterdheid moet ook hier een plek in gaan krijgen. We bevinden ons in een overgangsfase ten aanzien van professionalisering binnen het onderwijs op veel vlakken. AIMES fungeert hierbij als startpunt voor niet alleen het goede maar zeker ook noodzakelijke gesprek.”

Het initiatief om de scan te ontwikkelen ontstond al ruim voor de lancering van ChatGPT 3.5 in november 2022. Deze lancering heeft alles in een stroomversnelling gebracht. Luuk: “Ik werkte toen al samen met collega’s aan een ethisch raamwerk op basis van de zeven vereisten voor betrouwbare AI. Om de impact van dit ethisch raamwerk te vergroten was een activerend concept nodig. Dit heeft geleid tot de ontwikkeling van AIMES.” De scan biedt deelnemers direct inzicht in de mate van effectieve, efficiënte en verantwoorde toepassingen van AI in hun onderwijs.

Luuk vervolgt: “AIMES bestaat uit drie afzonderlijke vragenlijsten, elk gericht op een specifieke doelgroep: docenten, opleidingsdirecteuren en faculteitsbestuurders. Een bewuste keuze; per faculteit en opleiding bouwt iedere doelgroep vanuit de eigen rol en functie aan het onderwijs dat verzorgd wordt. Het vergroten van AI geletterdheid vraagt daarom een integrale aanpak.“

De scan bestaat uit een korte vragenlijst met 10 stellingen die de deelnemers in ongeveer 5-10 minuten invullen. Per stelling zie je op welk van de drie mogelijke volwassenheidsniveaus je je bevindt als het gaat om AI in het onderwijs. Daarnaast ontvang je ook actiegerichte feedback en tips hoe je naar een volgend niveau kan komen. Denk hierbij bijvoorbeeld aan onderwijstips, workshops, evenementen of onderdelen van formele kwalificatieprogramma’s zoals de Basis Kwalificatie Onderwijs (BKO), Senior Kwalificatie Onderwijs (SKO) en de Leergang Onderwijskundig Leiderschap (LOL) van UvA Teaching & Learning Centres (TLC). Alle feedback is gebaseerd op de EU AI ACT, recente publicaties vanuit UNESCO en de beschikbare informatie op de UvA of VU.

Aansluiten op de belevingswereld van studenten is belangrijk

AI maakt volop onderdeel uit van het leven van veel studenten. Luuk benadrukt: “Het kan niet zo zijn dat je dit in het onderwijs negeert, alleen maar aangeeft wat niet mag of erger nog: dat je het verbiedt. AI speelt een belangrijke rol in onze maatschappij en op de arbeidsmarkt.  We moeten studenten daar op voorbereiden. Het is belangrijk dat zij in hun studie leren hoe je AI op een ethisch verantwoorde en effectieve manier kan inzetten. Het is een tool in je gereedschapskist met academische vaardigheden en daarom moet je leren hoe je met dit gereedschap moet werken. De mensen die het onderwijs geven en vormgeven hebben hier een belangrijke rol in. Het is daarom ook belangrijk dat AI-geletterdheid niet beperkt blijft tot studenten en docenten. Maar ook opleidingsdirecteuren en faculteitsbestuurders hebben hierin een belangrijke rol.”  

Samenwerking met een internationaal expertpanel 

Luuk is initiator en werkt sinds de start in januari 2024 samen met een internationaal expertpanel van 46 mensen uit 8 verschillende landen. Deze experts op het gebied van AI in onderwijs geven middels twee feedbackrondes hun input op de stellingen en actiegerichte feedback die in de scan is opgenomen (Delphi methode).  

De ontwikkeling van de scan loopt nu bijna een half jaar. De tweede feedbackronde waarin input vanuit de verschillende invalshoeken van de experts werd verzameld is in de zomer afgerond. Gedurende de zomer is ook input gevraagd van experts binnen de UvA en de VU. Dit zijn onder andere de leden van AI in onderwijs werkgroepen van beide universiteiten. De technische realisatie is inmiddels gestart.  

Eerst zal er een ‘Open Educational Resource’ variant worden opgeleverd (verwachte  beschikbaarheid eind september 2024). Deze versie is geschikt als basis voor iedere Hoger Onderwijsinstelling wereldwijd. Daarna wordt AIMES doorontwikkeld tot een UvA en VU specifieke versie waarin de deelnemers feedback en tips en krijgen die aansluiten op het instellingsplan, het beleid en de informatie die beschikbaar is binnen de eigen universiteit. Deze varianten zullen naar verwachting in december 2024 beschikbaar zijn. Luuk: “De ontwikkelingen gaan natuurlijk snel. AIMES wordt daarom ieder half jaar geactualiseerd.“