Goede leerdoelen formuleren

Het is belangrijk om leerdoelen niet te verwarren met cursusinhoud of leeractiviteiten. Bijvoorbeeld, een tekst als “In het vak Oude Beschavingen II behandelen we de politieke geschiedenis van de Egyptische beschaving” beschrijft cursusinhoud, terwijl “In dit vak schrijven studenten een essay over…” een leeractiviteit beschrijft, wat eerder als een taakomschrijving fungeert. Deze voorbeelden richten zich op de activiteiten tijdens de cursus, maar niet op de uitkomst van het leerproces. Een effectief leerdoel daarentegen concentreert zich op de kennis of vaardigheden die studenten aan het einde van de cursus moeten hebben verworven.

Actiewerkwoorden richten zich op tastbare taken, zoals beschrijven, ontwerpen, opnoemen, enzovoort. Ambigue termen als ‘begrijpen,’ ‘inzien’ of ‘vertrouwd raken met’ zijn niet geschikt als actiewerkwoorden in leerdoelen omdat ze geen concrete acties of gedragingen aangeven die je kunt meten of toetsen. Ze kunnen echter wel beoordeeld worden via een waarneembare taak, zoals ‘uitleggen’ of ‘vergelijken’.

Het opstellen van leerdoelen wordt vergemakkelijkt door de ‘Taxonomie van Bloom’ (Anderson & Krathwohl, 2001). Deze classificeert het cognitieve domein in zes niveaus, variërend van simpelweg het onthouden van feiten tot het genereren van nieuwe kennis. Elk niveau kan worden gecombineerd met passende actiewerkwoorden.

Een goed voorbeeld vind je hier of hier. Meer uitgebreide versies van de taxonomie van Bloom bevatten ook het ‘affectieve domein’, dat waarden en attitudes omvat.

De termen ‘kennis van’ en ‘inzicht in’ worden vaak in leerdoelen gebruikt. Niet alleen zijn dit geen actiewerkwoorden, maar ze worden ook vaak met elkaar verward of als onderling uitwisselbaar beschouwd. Toch vertegenwoordigen ze twee verschillende niveaus van leren. ‘Kennis van’ betreft het vergaren van feitelijke informatie, bijvoorbeeld: ‘Het Italiaans Neorealisme begon in 1944’. Deze informatie kan worden gereproduceerd zoals geleerd. ‘Inzicht in’, daarentegen, houdt een dieper begrip van kennis in. Het veronderstelt het leggen van verbanden, interpreteren van feiten en in eigen woorden beschrijven van kennis. Bijvoorbeeld: ‘verklaar waarom er geen duidelijk einddatum voor het Italiaans Neorealisme te geven is’. Dit verschil is cruciaal; terwijl ‘kennis van’ reproductie vereist, vraagt ‘inzicht in’ om toepassing en interpretatie, wat een andere aanpak in lesgeven en toetsing impliceert.

Voorbeelden

X Na afloop van dit vak, heeft de student kennis van het Italiaanse Neorealisme.
V Na afloop van dit vak, kan de student de kenmerken van het Italiaanse Neorealisme benoemen.

X Na afloop van dit vak, heeft de student inzicht in het Italiaanse Neorealisme.
V Na afloop van dit vak, kan de student een standpunt innemen over verschillende historiografische posities m.b.t. het Italiaanse Neorealisme.

Naast kennis en vaardigheden spelen attitudes en waarden ook een rol in het onderwijsproces. Denk bijvoorbeeld aan ‘samenwerking’ en ‘ethisch besef’. Zulke leerdoelen kunnen eveneens voldoen aan de criteria voor effectieve leerdoelen:

1. Ze zijn studentgericht geschreven. Bijvoorbeeld: “Na afloop van deze cursus kan de student reflecteren op het belang van ethisch handelen in de beroepspraktijk.”
2. Ze ontleden taken in afzonderlijke processen, zoals empathie tonen of ethische dilemma’s analyseren.
3. Ze gebruiken actiewerkwoorden om de attitude uit te drukken, zoals ‘waarderen’ en ‘respecteren’.
4. Ze zijn meetbaar of waarneembaar.

Hoewel het meten van attitudes complexer kan zijn, is het vaak toch mogelijk—soms indirect—via gedrag, discussie of reflectie-opdrachten.

Voorbeeld

X Na afloop van dit vak, waardeert de student het belang van duurzaamheid.
V Na afloop van dit vak, kan de student argumenten voor duurzaam handelen in een professionele context articuleren en toepassen.