Zorgprofessionals en studenten Medische Informatiekunde samenbrengen op een online dynamisch platform leidt tot duurzame oplossingen

De zorg is een grote vervuilende sector terwijl wij nota bene als doel hebben om de gezondheid van mensen te bevorderen. Medische Informatiekunde biedt veel mogelijkheden om de zorg duurzamer te maken, dus ik wil de studenten stimuleren om hierin ook hun steentje bij te dragen. We moeten met zijn allen iets doen.  
Mijn ogen werden geopend voor duurzaamheid door de verhalen van een collega die tegenover mij zit op kantoor. Zij is privé veel bezig met dit onderwerp. Zo kwam ik op het idee om meer met dit belangrijke en interessante thema te gaan doen binnen de opleiding. Ik werd onderwijsduurzaamheidscoördinator en zat in de opleidingscommissie waar duurzaamheid ook op de agenda kwam. Daarnaast ben ik module coördinator en toen één thema binnen de module aan vervanging toe was heb ik een nieuwe module geïntroduceerd gericht op het thema duurzame zorg, Organisational Settings of Healthcare. Zo kwam duurzaamheid steeds meer op mijn pad en op het pad van de opleiding.

Ik geef al jaren trainingen over de Lean Six Sigma kwaliteitsverbeteringsmethodiek en schrijf hier ook mijn PhD over. Deze methodiek heeft als uitgangspunt dat de beste ideeën en oplossingen komen van de mensen die in de praktijk ergens mee bezig zijn, niet van de consultant aan de zijlijn. Dit komt duidelijk naar voren uit onderzoek en dat besef zit zo diep in mijn DNA inmiddels. We zien de laatste jaren steeds meer ‘groene’ initiatieven ontstaan vanuit de werkvloer, omdat mensen graag zelf iets willen doen. Een voorbeeld zijn de Greenteams in ziekenhuizen, waarbij werknemers op vrijwillige basis initiatieven ontplooien gericht op verduurzamen van de zorg.

Ik heb veel gesprekken gevoerd met mensen in het werkveld, de mensen van de opleidingen Geneeskunde en Medische Informatiekunde. Zo ontstond het idee om studenten samen te brengen met de mensen in het werkveld, de zorgprofessionals, om ideeën uit te wisselen over duurzaamheid binnen de zorgsector. Ik wilde de studenten graag in contact brengen met zorgprofessionals in uiteenlopende rollen: van afvalverwerking in het ziekenhuis en zorgverleners tot inkoop en uiteraard de milieucoördinatoren. Binnen zo’n interdisciplinaire community komen mensen vaak tot goede en meestal eenvoudige oplossingen die heel wat opleveren. Ik nam de studenten al letterlijk mee naar verschillende zorgafdelingen om ze in contact te brengen met zorgprofessionals, maar een online platform is de makkelijkste manier om mensen samen te brengen. Een dergelijk platform in de zorgsector, daar was nog niet mee geëxperimenteerd of onderzoek naar gedaan. Ik hoorde via via over de Duurzaamheidsbeurs, heb een aanvraag ingediend en de beurs gekregen, zodat ik dit kon gaan ontwikkelen

Ik kreeg de beurs najaar 2021 toegekend en had een jaar de tijd om mijn project te ontwikkelen. Er staan 80 uur in totaal voor, waarvoor ik door mijn leidinggevende ben vrijgemaakt om aan dit project te werken. Ik heb daarnaast ook een student-assistent ingezet die bijvoorbeeld onderzoek heeft gedaan naar de succesfactoren, best practices van online platformen. Vanuit die bevindingen hebben we een Engelstalig online platform via Sharepoint ontworpen en daar een pilot mee gedraaid in een Engelstalig keuzevak.

De conclusie was dat het heel lastig is om op zo’n platform het Engels als voertaal te hanteren, aangezien veel zorgmedewerkers toch in het Nederlands gingen communiceren of Engels als drempel zagen om het platform te gebruiken. Dat gaat dus niet werken, dan kan zo’n project niet ‘vliegen’. In onze master is al het onderwijs Engelstalig dus een Nederlandstalig platform is daarbij geen optie. De bachelor is wel Nederlandstalig dus dat lijkt een betere plek voor het platform. Dankzij een kernteam van enthousiaste kartrekkers voor het verduurzamen van zorg is er nu een platform via Teams uitgebreid met Yammer. We hebben momenteel 280 leden die al of niet gerelateerd aan onderwijs ervaringen delen en vragen stellen. Alle medewerkers van het Amsterdam UMC en studenten van de Faculteit der Geneeskunde van de UvA kunnen op het platform deelnemen. Zodra een student is afgestudeerd stopt het lidmaatschap.

Zonder deze beurs had het veel langer geduurd om mijn project te ontwikkelen, omdat er dan geen budget is en minder tijd. Deze beurs geeft dus echt een impuls.  Het aanvragen van de beurs dwong mij om een concrete opdracht te formuleren. Het feit dat ik een student-assistent kon inhuren om bepaalde dingen uit te zoeken, waar ik zelf geen tijd voor had, heeft het proces versneld. De intervisie-bijeenkomsten met de andere docenten die een beurs hebben gehad, die TLC één keer per twee maanden organiseert, helpen je ook in jouw proces. Het is een stok achter de deur om dan iets te presenteren en vorderingen te maken. De interactie met andere docenten inspireert. Te horen waar zij mee bezig zijn en hoe zij iets aanpakken. Bovendien help je elkaar met feedback als je vastloopt en benut je elkaars lesmaterialen zoals een rubric voor het beoordelen van opdrachten. 

Verder geeft zo’n beurs ook zichtbaarheid aan jouw project. Bijvoorbeeld bij de vice–decaan en de opleidingsdirecteur. Zo’n beurs bevestigt dat duurzaamheid een belangrijk onderwerp is. Het gebruik van het platform is zelfs in een speech van de raad van bestuur officieel aangekondigd. Er zijn sinds ik deze beurs heb gekregen steeds meer zaken gaan rollen rondom dit thema binnen de opleiding.

Leeromgevingen blijven meestal beperkt tot de onderwijsomgeving, maar studenten leren ook daar buiten. Dit platform biedt die mogelijkheid. Het brengt studenten met mensen uit het werkveld samen, zodat er ideeën kunnen ontstaan en gedeeld worden. Het is belangrijk dat studenten zelf op zoek gaan naar informatie, zeker op het gebied van duurzaamheid.  

Het platform is inmiddels al een paar maanden in gebruik. Iedere student uit de Faculteit der Geneeskunde kan lid worden en meteen mee doen. Het is een Facebook-achtige omgeving met algemene achtergrond informatie, waar leden iets kunnen delen, vragen stellen, antwoord en feedback geven, polls houden. Eerst komt de meeste content van een klein select groepje aanjagers, maar we zien dat steeds meer andere leden ook content delen.

Mensen vinden elkaar via het platform. Zo heb ik een docent ontmoet die bij het vak sociale psychologie ook duurzaamheid in onderwijs als thema heeft en een docent die zich bezig houdt met internationalisering en duurzaamheid. Studenten gaan graag voor hun stage naar het buitenland, maar reizen betekent ook een grote milieu voetafdruk. Deze docent vond het belangrijk dat studenten gingen nadenken hoe je dan in het land van bestemming een bijdrage kunt leveren aan sustainable development goals. Hij wil die bewustwording op gang brengen. En vorige week sprak ik iemand die onderwijs geeft over het effect van global warming op de verspreiding van infectieziektes.

Drie studenten hebben inmiddels het thema duurzaamheid gekozen voor hun afstudeerproject als gevolg van het onderwijs over en aandacht voor dit onderwerp en de gedachtengang ‘wat kun jij hier zelf in betekenen’.  Ook zijn er twee studenten die korte stages lopen in kader thema duurzaamheid. Locatie-bezoek met de opleiding leidt vaak tot hele concrete aanbevelingen door studenten. Zij zien dingen waar zorgprofessionals blind voor geworden zijn.

Een observatie van studenten bij het bezoek aan de operatiekamer was dat de arm van een patiënt in een bepaalde houding werd gehouden door een enorme hoeveelheid aan gaas. Toen vroeg een student, waarom ze hiervoor geen handdoek gebruikten. Die kan namelijk gewassen en hergebruikt worden, terwijl gaas wordt weggegooid. 

Een andere student kwam door een locatie bezoek aan een operatiekamer op het idee om de operatie–set efficiënter te steriliseren. Een groepje studenten heeft vervolgens een model met bijbehorend proces ontwikkelt om de optimale set van instrumenten te bepalen zodat er minder ongebruikte instrumenten klaar liggen bij operaties. Dit scheelt niet alleen sterilisatie-materiaal en tijd, maar ook geld.

Een andere student vroeg zich af waarom de tv-schermen waarop de kamerbezetting te zien is, dag en nacht aanstaan, ook als niemand aan het werk is, of als medewerkers er niet naar kijken. Die schermen kunnen op de spaarstand en alleen aangezet worden door degene die het op dat moment nodig heeft. Dit bespaart energie en opwarming. Verder is er een idee ontstaan om slimmer materialen en medicijnen in te kopen en wordt nu gekeken of dit in de praktijk kan worden gebracht. 

Ook zijn er ideeën over een systeem waarmee de arts bij het voorschrijven van medicatie de meest duurzame keuze kan maken, door bijvoorbeeld de meest duurzame producten een bepaalde kleurcode te geven. Door de locatie-bezoeken en het platform is er een hele keten, bijna een vloedgolf aan initiatieven en ideeën ontstaan voor besparing, tegen verspilling. De uitrol en het implementeren van ideeën ligt bij de werk-afdelingen, of de Greenteams kunnen hier verder mee aan de slag. Je ziet dat sommige teams alles voor elkaar krijgen en anderen stranden. Misschien omdat het ene team de juiste personen weet te betrekken op het juiste moment en de andere niet. Ook daar doet nu een student onderzoek naar.

Inmiddels zijn de uren  die ik via de beurs heb gekregen op, maar ik heb nog plannen genoeg om het onderwerp duurzaamheid verder in het onderwijs op de Faculteit der Geneeskunde aan bod te laten komen. Er zijn plannen om onderzoeksstages met thema duurzaamheid te gaan organiseren en er is een start gemaakt met een werkgroep om duurzaamheid in het onderwijs van de opleiding Geneeskunde meer aan bod te laten komen. Integratie is het toverwoord, ik bedoel daarmee integratie van dit onderwerp in bestaand onderwijs maar ook integratie van duurzaamheid met bijvoorbeeld thema’s inclusiviteit en internationalisering en uiteraard ook integratie van onderwijs met praktijk.

We gaan jaarlijks met het kernteam duurzame zorg doelen formuleren voor het komende jaar, en aan het eind van het jaar kijken wat we hebben bereikt om zo onze faculteit door blijven verduurzamen. Het moment voor duurzaamheid is nu. Waren voorheen nog veel collega’s sceptisch, nu ziet iedereen de noodzaak. Gelukkig groeit dat bewustzijn.

Tip van Marieke:

Het is belangrijk je te realiseren dat een idee niet in één keer goed is. Je moet blijven schaven en blijven proberen tot het werkt. Je leert van uitkomsten die anders waren dan gedacht. Blijf niet in teleurstelling hangen, geef niet op en blijf zoeken. Een dichtgeslagen deur opent elders een nieuwe deur. Ik was bijvoorbeeld enorm teleurgesteld dat een Engelstalig platform niet bleek te werken, maar ben blij dat het nu succesvol werkt in het Nederlands.  

Marieke Sijm, docent Medische Informatiekunde en PhD- kandidaat Lean Healthcare  werd in 2020 gekozen tot de beste masterdocent van de opleiding Medische Informatiekunde. Zeer motiverend als ‘nieuwkomer’ in het onderwijs, nadat ze na 18 jaar bedrijfsleven in 2016 de overstap had gemaakt. De keuze voor het bedrijfsleven was destijds een zeer bewuste keuze, vanwege de kansen om door te ontwikkelen en de horizon te verbreden buiten de universitaire wereld en het ziekenhuis. Na 18 jaar vond ze het tijd om haar kennis over te brengen op de jongere generaties en maakte ze de keuze weer terug te keren naar de universiteit en het zorgveld, binnen de opleiding waarin ze ooit zelf afstudeerde.  

Meer informatie over de bachelor Medische informatiekunde en de master Medical Informatics 

Terug naar Inspiratie